Domperidon (Motilium) is een geneesmiddel dat een verhoogde productie van prolactine als bijwerking heeft. Waarschijnlijk omdat het de prolactineproductie door de hypofyse verhoogt. Prolactine is het hormoon dat de melkklieren in de borst stimuleert tot het aanmaken van melk. Domperidon verhoogt indirect de afscheiding van prolactine door in te grijpen op de werking van dopamine. Een van de taken van dopamine is dat het de afscheiding van prolactine door de hypofyse vermindert. Domperidon wordt normaal gesproken voorgeschreven bij maag- en darmstoornissen en wordt in Canada niet op de markt gebracht voor het gebruik als stimulans van de melkproductie. Dit betekent niet dat het hiervoor niet kan worden voorgeschreven, maar eerder dat de producent niet instaat voor het gebruik van dit product als stimulans van de melkproductie.
Lees eerst het actuele nieuws over domperidon: Onderzoek naar Domperidon.
Toch zijn er diverse studies die aantonen dat dit medicijn de melkproductie verhoogt en dat het een relatief veilig medicijn is. Het werd jaren lang gegeven aan kleine kinderen die braken en gewicht verliezen maar nu wordt hiervoor een nieuw medicijn gegeven, namelijk cisapride (Prepulsidâ¢) (cisapride is inmiddels niet meer op de markt omdat het serieuze hartproblemen kan veroorzaken). Domperidon behoort niet tot dezelfde familie van medicijnen als cisapride.
Van een ander, verwant, maar ouder medicijn, metoclopramide (Maxeranâ¢), is ook bekend dat het de melkproductie verhoogt, maar dit heeft veel voorkomende bijwerkingen die het gebruik ervan voor veel borstvoedende moeders onacceptabel maken zoals moeheid, snel geïrriteerd zijn, depressiviteit. Domperidon heeft veel minder bijwerkingen omdat dit middel het hersenweefsel niet in significante hoeveelheden binnendringt, want het passeert de bloed-hersenbarrière niet.
In juni 2004, liet de Federal Drug Administration (FDA) in de VS een waarschuwing uitgaan tegen het gebruik van Domperidon vanwege de mogelijke cardiale bijwerkingen. Deze betreurenswaardige stap werd genomen zonder in overweging te nemen dat de cardiale bijwerkingen alleen optraden wanneer het medicijn bij hele zieke patiënten rechtstreeks in de aderen werd gespoten (intraveneus). In al die jaren dat ik Domperidon heb gebruikt bij al die moeders, heb ik nog nooit gehoord van enige belangrijke cardiale bijwerkingen die aan Domperidon konden worden toegeschreven. Daarnaast heeft de FDA geen bevoegheid buiten de VS. En zelfs in de VS zijn er op recept leverende apotheken, die niet gereguleerd worden door de FDA, en die gewoon doorgaan met patiënten Domperidon te verstrekken.
Wanneer is het gepast om Domperidon te gebruiken?
Domperidon mag nooit als eerste behandeling voor borstvoedingsproblemen worden gebruikt. Domperidon is geen oplossing voor alles. Het mag niet gebruikt worden tenzij alle andere mogelijke oorzaken van een te lage melkproductie zijn opgelost.
Wat kan je doen?
- Voorzie in zoveel mogelijk huid-op-huid contact tijdens de voedingen en er tussen door.
- De haptechniek van de baby zodanig corrigeren zodat de baby de melk die de moeder voorradig heeft zo effectief mogelijk kan verkrijgen. De haptechniek corrigeren is soms al voldoende om een situatie om te buigen van ‘te weinig melk’ naar ‘meer dan genoeg melk’; lees Je baby aanleggen en succesvol borstvoeding geven.
- Borstcompressie toepassen om de inname van melk te vergroten.
- Als je exclusief borstvoeding geeft, probeer dan na de voedingen te kolven. Een paar minuten met de hand kolven na een voeding kan erg effectief zijn om de melkproductie te verhogen. Sommige moeders gebruiken liever een dubbele elektrische kolf om daarmee 10-15 minuten te kolven; voor sommigen is dit erg effectief, voor anderen weer helemaal niet. Doe wat in je mogelijkheden ligt. Een moeder die uitgeput is door het kolven zal geen vooruitgang boeken wat betreft haar melkproductie. Het is niet nodig om te gaan kolven als dit een enorme last voor je is en er voor zorgt dat je liever helemaal stopt met voeden. Verbeter drinkproblemen en stop met het gebruik van spenen.
Het gebruik van Domperidon om de melkproductie te verhogen
Domperidon werkt vooral in de volgende gevallen goed om de melkproductie te verhogen
- Het komt vaak voor dat een moeder die kolft voor een zieke of premature baby, die in het ziekenhuis ligt, een dip heeft rond vier of vijf weken na de geboorte van de baby. Er zijn hiervoor waarschijnlijk vele redenen (zoals: de baby niet gauw genoeg aanleggen, weinig buidelen, etc), maar Domperion zorgt er meestal voor dat er opnieuw evenveel of zelfs meer melk gekolfd kan worden als voorheen.
- Als een moeder een dip in de melkproductie heeft, die vaak samengaat met het nemen van de anticonceptiepil. Vermijd tijdens de borstvoedingsperiode een pil die oestrogeen bevat, of zelfs alleen progesteron, en vermijd binnenbaarmoederlijke, progesteron-afscheidende middelen zoals de Mirena. In Langzame gewichttoename na de eerste maanden lees je waarom de melkproductie kan afnemen en wat je er aan kunt doen om het te verhelpen.
Domperidon zal nog steeds werken, maar in mindere mate, als
- De moeder kolft voor een zieke of premature baby maar het haar nog niet gelukt is om een volledige melkproductie op gang te brengen.
- De moeder probeert een volledige melkproductie op te bouwen terwijl ze borstvoeding geeft aan een geadopteerde baby.
- De moeder probeert om bijvoeding af te bouwen.
Bijwerkingen van Domperidon
Zoals bij alle medicatie, zijn bijwerkingen mogelijk, en bij gebruik van Domperidon zijn er heel wat gerapporteerd. In studieboeken staat vaak een lijst van alle gerapporteerde bijwerkingen, maar gerapporteerde symptomen zijn niet noodzakelijk veroorzaakt door het medicijn dat iemand slikt. Er bestaat niet zoiets als een 100% veilig medicijn. Toch weten wij uit ervaring dat de bijwerkingen in het geval van een voedende moeder heel zelden voorkomen, afgezien van het verhogen van melkproductie.
Sommige bijwerkingen die door moeders werden gerapporteerd (zeer uitzonderlijk en ongewoon) zijn
- hoofdpijn die verdween wanneer de dosis verlaagd werd (wellicht de meest voorkomende bijwerking)
- buikkrampen
- droge mond
- verandering van de menstruatiecyclus: in die gevallen werd de cyclus meestal stilgelegd, een doorbraakbloeding behoort echter ook tot de mogelijkheden; het is gebruikelijk dat een borstvoedende moeder gedurende vele maanden niet menstrueert
- enkele moeders die Domperidon langere tijd gebruikten, vaak meer dan een jaar, meldden gevoelens van onrust, slapeloosheid, verlies van eetlust en andere klachten toen ze van de ene op de andere dag stopten (‘cold turkey’) met het gebruik van Domperidon
De hoeveelheid die in de melk terechtkomt, is zo klein dat er geen effecten voor de baby te verwachten zijn. Moeders hebben er geen aan ons gerapporteerd, in de vele jaren gebruik, in ieder geval geen bijwerkingen die absoluut aan de Domperidon toegeschreven konden worden. Het is zelfs zo dat de hoeveelheid die de baby via de melk krijgt maar een zeer klein percentage is van wat baby’s zouden krijgen als ze ermee werden behandeld voor braken. Bedenk je daarbij dat dit medicijn vaak voorgeschreven wordt aan baby‘s met reflux.
Moet je je zorgen maken over het gebruik van Domperidon op de langere termijn?
De fabrikant stelt in zijn voorlichtingsmateriaal dat chronisch gebruik van Domperidon bij knaagdieren een verhoogd aantal borsttumoren bij de dieren veroorzaakte. De vakliteratuur stelt verder dat dit nooit bij mensen vastgesteld werd. Let erop dat toxische (vergiftigings) onderzoeken naar medicatie meestal een behandeling vereisen met een zeer hoge doses gedurende periodes die het hele of bijna hele leven van de dieren in beslag nemen. Let er ook op dat geen borstvoeding geven de kans op het krijgen van borstkanker verhoogt en dat de kans op het krijgen van borstkanker steeds lager wordt naarmate je langer borstvoeding geeft. Daarnaast wordt Domperidon in Canada al meer dan twintig jaar gebruikt als medicijn om de melkproductie te verhogen.
Het gebruik van Domperidon
Meestal beginnen we met een dosis van 30 mg Domperidon, dus drie maal daags een tabletje van 10 mg. In sommige gevallen verhogen we de dosis naar 40 mg; vier maal per dag 1 tabletje van 10 mg. Bijsluiters van de apotheek geven vaak aan dat Domperidon dertig minuten voor de maaltijd moet worden ingenomen. Maar dit is omdat het wordt gebruikt bij spijsverteringsstoornissen. Je kunt de Domperidon om de acht uur innemen, wanneer het je het beste uit komt. Het is niet nodig om op te staan om het schema van om de acht uur innemen te handhaven. Het maakt niet uit. De meeste moeders gebruiken Domperidon drie tot acht weken. Maar soms is het langer nodig en soms is het niet mogelijk voor moeders om hun melkproductie in stand te houden zonder Domperidon te gebruiken. Moeders die borstvoeding geven aan een geadopteerde baby moeten het soms veel langer nemen. Mensen die Domperidon voor maagproblemen innemen, slikken het vaak jarenlang.
Vanaf het begin van de behandeling kan het drie tot vier dagen duren voordat je enig effect opmerkt, al zijn er soms moeders die al binnen 24 uur iets merken. Het lijkt erop dat twee tot drie weken nodig zijn om een maximaal effect te verkrijgen, naar sommige moeders merken pas na vier weken of meer enig resultaat. Het is redelijk om Domperidon een proefperiode van minstens vier, en nog beter, zes weken te geven, voordat je kan zeggen dat het niet werkt.
Noot van de redactie in verband met maximale dagelijkse dosis Domperidon
Jack Newman schrijft over het algemeen hoge doseringen Domperidon voor. Niet iedereen is het daar mee eens. Zo ook Thomas Hale niet. Beide artsen zijn het niet met elkaar eens, en lijken dat ook niet te gaan worden. Het Kenniscentrum Borstvoeding is geneigd Thomas Hale te volgen.
Thomas Hale schrijft maximaal 4 x 20 mg/dag Domperidon voor en Newman begint weliswaar met 3 x 10 mg/dag maar hij voert de hoeveelheid indien nodig op tot 3 x 30 mg/dag of 4 x 40 mg/dag.
Hale: ‘As for the dose of domperidone, the only published data we have on domperidone suggests you get rather significant increases in plasma prolactin following the use of 10 mg four times daily. The published increase in the two studies we have, suggests that plasma prolactin levels average about 119 ng/mL in one study, and about 240 ng/mL in another study. We know definitively, that these levels are more than enough to support adequate lactation (see Peter Hartmann’s data). There is no evidence, and indeed I question, whether extremely high doses will actually increase the levels of circulating prolactin.
There is a common misconception concerning the release and/or production of prolactin. Prolactin is stored in the pituitary lactotroph storage granules. Dopamine, which is continually released from the hypothalamus, inhibits prolactin release from the pituitary. These dopamine blocker drugs block the release of dopamine from the hypothalamus, which subsequently releases its inhibitory effects on the lactotrophs, which then causes prolactin to be released from the lactotrophs in the pituitary. These drugs do not necessarily increase the stores, or even the basal synthesis of prolactin in the lactotrophs, only its release. We know this because once domperidone or metoclopramide is administered; levels increase initially and then drop significantly to a plateau in a few hours. At this time even the post-lactational ‘surge’ disappears, which clearly suggests that release from the pituitary has reached its maximum and can do no more, as there’s simply no more prolactin to be released. For days following this, prolactin levels are plateaued. Thus I question whether these high doses actually increase circulating plasma prolactin levels in these mothers. We simply don’t have any data to support this and we have data to question it. This really needs to be tested. We do know that if plasma levels of domperidone go too high, they could potentially (in some patients) induce arrhythmias. Domperidone is a herg-receptor blocker and has this potential along with many many other drugs.
Het Kenniscentrum Borstvoeding volgt, net als de meeste lactatiekundigen en apothekers, Hale. Dus: maximaal 3 – 4 keer per dag 10 – 20 mg Domperidon.
Lees ook
- Stoppen met Domperidon [2]
- Je baby aanleggen en succesvol borstvoeding geven
- Het belang van huid-op-huid contact
- Bekijk hier de gratis instructiefilm over borstcompressie.
- Borstcompressie
- Borstcompressie – handleiding
- Langzame gewichtstoename ná de eerste paar maanden
- Het gebruik van de borstvoedingshulpset
- Krijgt mijn baby wel genoeg?, protocol om de inname van moedermelk door de baby te verhogen
- Vingervoeden
- Zoek lactatiekundige in Nederland of België
Heb je nog vragen? Lees dan ook
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige Helmond
- Eten voor de Kleintjes, kleintjes van 0-4 leren zelf eten, Stefan Kleintjes, kinderdiëtist en lactatiekundige Groningen Bedum; 10e druk september 2019
- Bestel hier je boeken bij Kenniscentrum Borstvoeding
- Bestel hier Boezemvriendjes met fenegriek, gezegende distel en geitenkruid
- Bestel hier Mama’s Thee met brandnetel, gezegende distel, citroenmelisse, galega, goudsbloem, roos, gemalen fenegriek, gemalen anijs, kamille, lavendel, vrouwenmantel
- The ultimate breastfeeding book of answers, Jack Newman
- The latch and other keys to breastfeeding success, Jack Newman
- Mail Jack Newman
- Bekijk borstvoedingvideo’s
- Kijk op de site van Jack Newman
Artikelgegevens
- Hand-out #Domperidone-1 © 2005. Vertaling © 2010
- Vertaling: Danielle Mitchell, Grietje Elsien de Jong-Taekema
- (Eind)redactie: Gonneke van Veldhuizen-Staas, Karin Dunning, Stefan Kleintjes
- Deze hand-out mag zonder verdere toestemming gekopieerd en verspreid worden, op voorwaarde dat hij in geen geval gebruikt wordt in enige context die de WHO-code op de marketing van vervangingsmiddelen van moedermelk schendt én dat tevens wordt voldaan aan de criteria gesteld in copyright
- Written and revised (under other names): Jack Newman, MD, FRCPC, IBCLC © 1995-2005
- Revised: Jack Newman MD, FRCPC, IBCLC and Edith Kernerman, IBCLC, © 2008, 2009