Sommigen mensen beweren, dat je, wanneer je borstvoeding geeft niet zwanger kan worden, andere vertellen je dan weer, dat dit een absoluut fabeltje is en dat je direct na de geboorte met anticonceptie moet beginnen. De waarheid ligt, gelijk zo vaak, ergens tussenin.
Borstvoeding soms de enige manier om je zwangerschap uit te stellen
In grote delen van de wereld is borstvoeding het enige middel om een volgende zwangerschap uit te stellen. Een goede zaak voor moeder en kind. De baby kan langer van de gezonde borstvoeding genieten, en het lichaam van de moeder krijgt tijd om te herstellen. In sommige culturen worden moeders gemiddeld pas na ongeveer drie jaar weer zwanger.
Bij ons is dit vaak anders. Een van de oorzaken is de manier van borstvoeding geven. Een moeder die vaak voedt heeft een grotere hoeveelheid prolactine in haar bloed en minder hormonen die voor het ontstaan van een zwangerschap kunnen zorgen. De prolactinespiegel daalt na verloop van tijd, en naarmate de afstand tussen de voedingen groter wordt, bijvoorbeeld als de baby doorslaapt of wanneer de baby ander voedsel krijgt. Een moeder die haar baby vaak voedt, die haar baby ‘s nachts dicht bij haar heeft en die ook overdag veel tijd met de baby doorbrengt, zal haar eerste menstruatie later krijgen dan een moeder die minder vaak voedt, op schema voedt of wiens baby al vroeg begonnen is door te slapen. Maar er zijn ook vrouwen, die altijd met hun baby samen zijn, die heel frequent voeden en die toch na twee tot drie maanden weer menstrueren. Dit heeft waarschijnlijk met ons westers eetpatroon te maken. Door de overvloed van eiwitrijk voedsel heeft ons lichaam geen reden om een volgende zwangerschap uit te stellen.
Meer eiwitten kunnen je het duwtje geven
Dit is misschien een tip voor vrouwen, die niet meer zo lang op een volgend kindje willen wachten. Wanneer je eigenlijk nog maar weinig voedingen geeft, je baby al iets ouder is en je toch niet ongesteld wordt, dan kan je misschien proberen de natuur een duwtje in de rug te geven, door meer eiwitten te eten (vlees, vis of vleesvervangers). Het zijn namelijk niet meer de hormonen van de borstvoeding, die een volgende zwangerschap voorkomen, maar eerder je algemene situatie. Het aanmaken en geven van melk vraagt juist dat kleine beetje extra, zodat je lichaam beslist, dat een volgende zwangerschap voor het moment gewoon te veel zou zijn. Vergeet niet, dat je lichaam tijd nodig heeft, misschien ben je nog niet klaar voor nog een baby. Voor het welzijn van moeders zou overigens een afstand van minstens twee jaar tussen de geboorten van haar kinderen ideaal zijn. Veel natuurlijker en gezonder zou een zelfs nog groter afstand van drie tot vier jaar zijn.
De menstruatie keert terug
Soms wordt de eerste menstruatie door een lichte bloeding of slijmafscheiding voorafgegaan. Dit is een waarschuwing: je bent weer vruchtbaar. Meestal gaat een moeder na de eerste menstruatie weer ovuleren, maar er zijn ook uitzonderingen. Het kan gebeuren dat je al voor de eerste menstruatie een eisprong hebt (15 tot 20 % van de vrouwen). Het risico om daardoor zwanger te worden is wel veel kleiner (6 %) dan bij een gewone cyclus, maar het is toch aanwezig. Aan de andere kant kan het zijn, dat een moeder wel iedere maand een menstruatie heeft, maar dat de eisprong nog een tijdje uitblijft.
De eerste maanden kan je cyclus nog onregelmatig zijn. Was je baby bijvoorbeeld ziek, en heeft hij daardoor weer vaker gedronken, dan kan je menstruatie tijdelijk weer uitblijven. De dagen voor de menstruatie kunnen je borsten gevoeliger en een beetje gespannen zijn. De terugkeer van je menstruatie kan een effect op de hoeveelheid en de smaak van je melk hebben. De meeste baby’s wennen vrij snel aan de nieuwe smaak en het is ook maar tijdelijk. Heb je de indruk dat je productie terug loopt, dan kan je ze door vaker aanleggen gemakkelijk in twee of drie dagen weer verhogen. Bij de volgende menstruatie is het verschijnsel misschien al minder sterk, maar sommige moeders ondervinden altijd lichte problemen met de productie tijdens de eerste dagen van hun menstruatie.
Anticonceptie
Of je voor natuurlijke gezinsplanning, het condoom, het spiraaltje of de pil kiest bespreek je best grondig met je partner en met je gynaecoloog. Natuurlijke gezinsplanning en het condoom hebben geen invloed op de borstvoeding. Een hormonenvrij spiraaltje heeft ook geen effect op de borstvoeding, maar volgens sommigen is de kans op afstoting en perforatie van de baarmoederwand door het spiraaltje groter bij vrouwen die borstvoeding geven. Een kleine hoeveelheid hormonen van de pil komt in de moedermelk terecht. Of dit op lange termijn een effect op de baby heeft, weet men nog niet. Soms groeit een baby, van wie de moeder de pil neemt, niet voldoende, ook wanneer het niet lijkt dat de melkproductie terug gegaan is. Je kunt dan gewoon met de pil stoppen en je zal rap zien dat het met de groei van je baby weer beter gaat. Combinatiepillen, die oestrogeen en progesteron bevatten gebruik je beter niet. Zij kunnen de borstvoeding verminderen en de samenstelling van de moedermelk veranderen. Daarom geeft men de voorkeur aan de minipil tijdens de borstvoedingperiode. De minipil moet elke dag stipt worden ingenomen, anders is ze niet betrouwbaar. Dat ze niet meer voldoende bescherming biedt, wanneer je nog maar weinig borstvoeding geeft, is echter een bakerpraatje. Stipt genomen is ze even betrouwbaar gelijk de combinatie pil, of je nu borstvoeding geeft of niet.
Alleen wanneer je baby nog minder dan zes maanden oud is, je menstruatie nog niet terug is en je de baby vaak voedt (ook ‘s nachts), kan er je ervan uitgaan, dat je nog niet weer vruchtbaar bent. Is ook maar een van deze drie zaken niet meer van toepassing, dan moet je ermee rekening houden, dat je weer zwanger kunt worden.
In-vitro fertilisatie [IVF]
Deze behandeling heeft, door de hormonen die de moeder moet innemen, een sterk negatieve invloed op de melkproductie. Er werd tot nu toe nog geen negatief effect van deze hormonen op de baby vastgesteld, maar een jonge baby heeft nog veel melk nodig en misschien krijgt hij niet meer voldoende wanneer de melkproductie door de medicatie daalt.
Wanneer de baby al ouder is en de moeder haar menstruatie al een hele tijd terug heeft, zal de borstvoeding waarschijnlijk geen invloed op het slagen van de ivf-behandeling hebben. Toch zal je arts je misschien vragen eerst met de borstvoeding te stoppen voor hij met de behandeling begint. De kans op een zwangerschap door in-vitrofertilisatie is veel kleiner dan bij een natuurlijke bevruchting. De behandeling is een grote belasting voor de moeder ‘ lichamelijk en emotioneel – en ze is duur, dus wil men geen enkele risico nemen en de kansen op slagen door niets reduceren.
Dit is geen gemakkelijke situatie voor een moeder. Aan de ene kant wil je zo graag nog een baby hebben, op de andere kant wil je de borstvoedingrelatie met je kindje nog niet opgeven. Vaak dringt dan ook nog de tijd. Misschien ben je bang, dat de behandeling niet gaat lukken en dat je de borstvoeding ‘voor niets’ hebt opgegeven. Spreek erover met je partner, je huisarts of iemand anders bij wie je je goed voelt. Probeer een compromis te vinden die voor jou en je baby het beste past.