Als je borstvoeding geeft blijft je menstruatie gedurende korte of langere tijd uit. Niet voor niets is het geven van borstvoeding de oudste natuurlijke methode van geboortenregeling en bepaalt het nog steeds in vele culturen de tijdsruimten tussen de opeenvolgende geboorten. Als je vervolgens weer gaat menstrueren, dan kan het zijn dat de smaak van de moedermelk tijdelijk anders is of dat je even minder melkvoorraad hebt. Je kunt je ook anders voelen.
In dit artikel meer informatie over de relatie borstvoeding en menstruatie.
Terugkeer menstruatie en vruchtbaarheid
Na de geboorte is er vaak een periode van rust tot de terugkeer van je vruchtbaarheid. Daarvoor is waarschijnlijk het hormoon prolactine verantwoordelijk. Tegenwoordig wordt aangenomen dat het verhoogde prolactinegehalte in het bloed na de geboorte de eisprong onderdrukt. Wanneer je geen borstvoeding geeft, daalt de prolactinespiegel heel snel en kan je vanaf de vierde week na de bevalling rekenen op de terugkeer van je vruchtbaarheid. Dit geldt ook als je slechts kort of gedeeltelijk borstvoeding geeft, dat wil zeggen één of meerdere borstvoedingen vervangt door andere voeding.
Door de borstvoeding kan de terugkeer van je vruchtbaarheid dus worden uitgesteld. In welke mate dit het geval is, hangt af van vrouw tot vrouw en vooral van de manier van borstvoeden. Het zuigen van je baby aan je tepel is de belangrijkste prikkel voor de melkproductie. De melkproductie wordt dus door je baby zelf geleid. De zuigprikkel van je baby veroorzaakt via de hersenen (hypothalamus) de aanmaak van het melkhormoon prolactine. Hoe vaker en langer je baby zuigt, des te langzamer zakt de eerste weken na de geboorte het prolactinegehalte in je bloed en des te langer duurt de natuurlijke onvruchtbaarheid na de geboorte.
Borstvoeding is echter alleen betrouwbaar als gezinsplanningsmethode als regelmatig en met korte tussentijden borstvoeding wordt gegeven. Alle voedingen worden rechtstreeks uit de borst gedronken. Je baby bepaalt zelf het ritme, het krijgt geen fopspeen en er wordt minstens één keer ’s nachts borstvoeding gegeven. De langste periode tussen twee voedingen bedraagt niet langer dan vijf uur. Op deze manier is de kans om zwanger te worden heel beperkt.
Ben je een voorstandster van natuurlijke gezinsplanning en wil je leren hoe je door observatie van je lichaamstekens je vruchtbare dagen in je cyclus kan vaststellen, neem dan contact op met een ervaren consulent van Sensiplan-Nederland.
Als je op verzoek je baby voedt, duurt het gemiddeld 14,6 maanden voordat je weer ongesteld wordt. In een enkel geval keert de menstruatie al binnen zes maanden na de bevalling terug. Andere moeders worden wel twee en een half jaar niet ongesteld. Word je weer regelmatig ongesteld, dan is dat een teken dat er ook een eisprong plaatsvindt. In onze Westerse wereld waar vrouwen goed gevoed zijn met voldoende eiwitten en vetten zie je dat ondanks volledige borstvoeding de vruchtbaarheid soms veel eerder terugkeert. Gebruik altijd een voorbehoedsmiddel als een nieuwe zwangerschap (nog) niet gewenst is.
Veel vrouwen worden eerst één of twee maal ongesteld voordat er weer een eisprong plaatsvindt. Maar het komt ook voor dat er eerst een eisprong is en dan kan je dus zwanger raken nog voor je ongesteld bent geweest. Je vruchtbaarheid kan terugkomen als je weer gaat werken en elke dag een aantal uren van je baby gescheiden bent of als een baby die altijd vaak dronk, ’s nachts opeens door gaat slapen. Let dus op veranderingen in het drinkpatroon van je baby. Deze veranderingen in het drinkpatroon kunnen ook omgekeerd werken. Bijvoorbeeld als je weer regelmatig ongesteld bent en je baby gaat opeens weer veel meer aan de borst, dan kan je menstruatie ook weer tijdelijk wegblijven.
De kans om zwanger te worden is minder dan twee procent als je voldoet aan alle onderstaande voorwaarden:
- je baby jonger is dan zes maanden;
- je nog geen menstruatie hebt gehad (een beetje bloedverlies tot 56 dagen na de bevalling is normaal);
- je geen bijvoeding geeft, geen fopspeen en niet meer dan vier uur tussen twee voedingen laat en ’s nachts niet meer dan vijf uur.
Het is heel goed mogelijk dat je de eerste keren minder regelmatig ongesteld bent dan vóór je zwangerschap. Meestal duurt het wel even voor je cyclus weer een min of meer voorspelbaar ritme heeft, ook als je geen borstvoeding geeft. Uit onderzoek is gebleken dat bij een borstvoedende moeder de kans kleiner wordt dat de eerste menstruatie vooraf wordt gegaan door een eisprong. Hoe langer je niet ongesteld wordt, des te groter is de kans dat je eerste menstruatie wel vooraf wordt gegaan door een eisprong. Gemiddeld is die kans 20%. Uit een ander onderzoek (Singh 1993) schijnt de borstvoeding de eisprong te onderdrukken bij moeders die weer ongesteld zijn geworden waarbij hun baby’s tussen de drie en negen maanden oud waren. Borstvoedingshormonen kunnen ervoor zorgen dat de condities niet goed genoeg zijn voor een zwangerschap waardoor de natuurlijke onvruchtbaarheidsperiode kan worden verlengd met twee tot drie cycli. Er zijn enkele moeders die wel een eisprong hebben en dus ongesteld worden, maar die pas weer zwanger worden nadat ze hun baby/peuter niet langer meer borstvoeden.
Mogelijke effecten bij terugkeer menstruatie
Er is geen enkel bezwaar om door te gaan met de borstvoeding als je weer ongesteld wordt. Het kan echter wel voorkomen dat de hormonale veranderingen een lichte smaakverandering met zich meebrengt. Dat kan ertoe leiden dat je baby wat onrustig is aan de borst of in een enkel geval de borst weigert. De reactie van je baby kan ook worden veroorzaakt door wat meer gezwollen borsten of doordat jezelf wat meer gespannen en geprikkeld bent. Dit kan allebei leiden tot een verminderde toeschietreflex. Voldoende rust, genoeg vocht en gezonde voeding in combinatie met iets vaker aanleggen kan de melkvoorraad doen toenemen.
Als je ongesteld bent kun je ook last hebben van gevoelige tepels. Dit duurt gewoonlijk niet langer dan een paar dagen. Dit kan overigens ook voorkomen rond de eisprong. Je tepels kunnen erg gevoelig zijn tijdens het aanleggen.
Meestal verdwijnt dit tijdens het drinken. Je kunt de pijn een beetje vergelijken met de tepelgevoeligheid tijdens de zwangerschap.
Een aantal vrouwen ervaren dat hun melkvoorraad een klein beetje afneemt een tot twee dagen voor hun menstruatie en dat hun emoties oplopen. Na een paar dagen neemt dan de melkvoorraad weer toe. Sommige moeders voelen zich rusteloos tijdens de borstvoeding als ze ongesteld zijn. Ook deze gevoelens verdwijnen vaak weer binnen twee dagen. De zogenaamde premenstruele pijn kun je voelen tijdens of tussen de voedingen en het ontstaat omdat de borsten wat gezwollen zijn door bloed en lymfevocht wat normaal is voordat een menstruatie begint. De schommeling in emoties is vrij herkenbaar in een cyclus maar misschien minder als je een anticonceptiepil hebt gebruikt voordat je zwanger werd. En zoals al eerder werd genoemd, houden de borstvoedingshormonen je enigszins “rustig”.
Voordelen
Omdat je menstruatie wordt uitgesteld als je borstvoeding geeft, heb je een tijdlang geen maandverband of tampons nodig. Als de helft van alle Nederlandse baby’s zo lang borstvoeding zou krijgen dat daardoor de menstruatie van hun moeders een half jaar zou worden uitgesteld, dan zouden jaarlijks ongeveer een miljoen pakken wegwerpmaandverband minder nodig zijn.
Zolang je nog niet menstrueert heb je minder kans op bloedarmoede en de daarbij behorende moeheid. Je verliest immers niet elke maand bloed. Ook heb je geen last van de emotionele spanningen en buien die vaak aan je menstruatie voorafgaan. Onder invloed van de ‘moederhormonen’ prolactine en oxytocine ben je doorgaans vrij rustig en evenwichtig.
Samenvattend blijkt er een relatie te zijn tussen het geven van borstvoeding op verzoek en het uitblijven van een eisprong. Het kan voorkomen dat de volledige vruchtbaarheid pas terugkeert als je geen baby meer aan de borst hebt. Je kunt aan je humeur merken dat je weer ongesteld wordt evenals aan andere lichaamstekens zoals tepelgevoeligheid of gespannen borsten. Hierbij kan een wisselwerking optreden met je baby. Je baby kan minder gaan drinken, in een enkel geval tijdelijk de borst weigeren. Er kan sprake zijn van een verandering van smaak van de moedermelk of geur van de moeder. Het uitblijven van de menstruatie heeft milieuvoordelen en houdt je wellicht iets meer rustig en evenwichtig.
Bronvermelding
- The Breastfeeding Answer Book, revised edition, La Leche League International
- Natuurlijk en zeker, een leidraad voor natuurlijke geboortenregeling, NFP-Vlaanderen
- Counseling the nursing Mother, J. Lauwers & C. Woessner, 1990;
- Effects of Breast Feeding after Resumption of Menstruation on Waiting Time to Next Conception, K. Singh e.a. Human Biology. Febr. 1993
- Sensiplan Nederland.