Soms sla ik linksaf als ik naar rechts moet. De route naar school doe ik op automatisme en als ik dan naar de supermarkt ga, neem ik toch per ongeluk de afslag naar school. Een brein zit vol met dergelijke ingesleten patronen. En dat gaat niet alleen om praktische zaken zoals de weg naar school vinden of het schakelen tijdens het autorijden. Ook stressreacties of juist het kalmeren of in slaap vallen, volgen een voorkeursroute.
Als een huilende baby snel wordt gekalmeerd, wordt er als het ware een snel, efficiënt pad gebaand van stress naar rust.
Zoiets als een oerwoud
Een brein versterkt routes die je vaak gebruikt, ongebruikte verbindingen komen te vervallen. Het lijkt een beetje op een oerwoud waar een pad inslijt als een bepaalde route vaak wordt genomen. Wil je een andere weg nemen dan kost het meer moeite, je hebt misschien zelfs een kapmes nodig.
Paden die je maar soms gebruikt overgroeien weer.
Het brein van baby’s is nog in de groei. Dat wil niet zeggen dat paden en routes sneller overgroeien, wel dat het brein eerst heel veel verbindingen legt en dan flink snoeit. Het vormingsproces gaat sneller, een beetje zoals een beugel het gebit het beste vormen kan als het gebit-in-kwestie nog in de groei is. De routes die makkelijk begaanbaar zijn gemaakt in de babytijd, blijven dat over het algemeen een leven lang.
Als een huilende baby snel wordt gekalmeerd, wordt er als het ware een snel, efficiënt pad gebaand van stress naar rust. Als dit pad maar vaak genoeg bewandeld wordt, is dit een stevig uitgesleten route in het brein. Deze baby zal waarschijnlijk (er zijn natuurlijk altijd meer factoren) opgroeien tot een volwassene die zich niet snel uit het lood laat slaan. Stress en verdriet zijn geen gevaarlijke gevoelens, je weet dat je beschikt over een snelle route naar rust.
Baby’s hebben iemand nodig die het pad naar kalmte en rust samen met hem/haar loopt. Baby’s kunnen zichzelf nog niet kalmeren. Ze hebben als het ware een gids nodig, iemand die de weg kent, iemand met een kapmes om de lianen en varens weg te hakken. Dat wordt ook wel co-regulatie genoemd. Baby’s blijken dan ook het beste te slapen op de borst van hun moeder. Op gegeven moment is het pad zover uitgesleten, dat een kind zelf de weg vindt zonder verdwalen. Dit kind is werkelijk zelfstandig, die kan zichzelf tot rust brengen.
Selfsoothing
Selfsoothing. Het woord wordt vaak gebruikt voor baby’s die ‘zelfstandig’ in slaap moeten leren vallen, of zich ‘zelfstandig’ moeten leren kalmeren. Als baby’s daar nog niet aan toe zijn, als ze nog niet zonder gids kunnen, betekent dit ‘selfsoothing’ dat ze ronddwalen in het woud, zonder gids, misschien zelfs zonder kapmes. Angstig volgen ze een grillig pad. Misschien komen ze uiteindelijk tot rust of vallen ze op zijn minst in slaap. Wat niet hetzelfde is overigens. Stressniveaus van baby’s die zich in slaap hebben gehuild, zijn torenhoog. Dit grillige pad raakt ingesleten. Misschien vindt het kind later door veel zoeken alsnog een kortere route. Maar het automatisme, de ingesleten route, is die van de omweg. De weg naar het zichzelf kalmeren wordt moeilijk en lang. Het kind dat inmiddels volwassen is, blijft geneigd linksaf te slaan waar de rust rechtsaf te vinden is.
De waarheid is precies omgekeerd
Veel slaapadviezen die stellen dat je een baby ‘best even mag laten huilen’, dreigen met consequenties op lange termijn. Een baby die niet alleen in slaap valt, zou het later ook niet kunnen. De waarheid is precies omgekeerd. Huilend in slaap vallen versterkt alleen maar de associatie tussen huilen/stress en het bed, de slaap. Het leert een baby niet zelfstandig in slaap vallen, de baby volgt een kronkelpad. Dwalend door het woud van onrust, eenzaam, wordt de route van stress dieper uitgesleten.
Elke keer dat je je baby oppakt om te troosten, elke keer dat je je baby wiegt, toezingt, aan de borst in slaap laat vallen, loopt je kind de kortste route naar slaap, naar kalmte en rust. Jij bent de gids die het pad uithakt, keer op keer, tot het een stevig vastgelegde route is die je kind zelf kan lopen.