Fluconazol (Diflucan) is een synthetisch anti-schimmelmiddel dat gebruikt kan worden bij de behandeling van verschillende vormen van Candida albicans infecties en andere schimmelinfecties. Het kan in het bijzonder gebruikt worden bij de behandeling van steeds terugkerende Candida (schimmel)infecties van de tepels van vrouwen die borstvoeding geven. Met name indien de eerste behandelingen met andere middelen niet werken. Maar ook bij infecties in de melkkanalen. Als een moeder pijnlijke tepels heeft moeten deze eerst goed worden behandeld en als behandeling van de tepels alleen niet succesvol is, kan fluconazol (Diflucan) worden toegevoegd.
Candida (schimmel) infectie op de tepels en in de melkkanalen
Een Candida infectie op de tepels kan op elk moment voorkomen tijdens de borstvoedingperiode. Candida albicans gedijt het best op warme, vochtige en donkere plaatsen. De Candida leeft standaard op onze huid en op andere gebieden van het lichaam. Negentig procent van de baby’s wordt er enkele uren na de geboorte mee gekoloniseerd. Het wordt, zoals bij de vele andere organismen die standaard op de mens leven, alleen onder bepaalde omstandigheden een probleem.
Candida infecties van de huid of van de slijmvliezen treden sneller op als de huid of de slijmvliezen zijn beschadigd. Weer een reden waarom goed aanleggen vanaf de eerste dag zo ontzettend belangrijk is. Veel Candida-infecties zouden misschien niet zijn opgetreden als de moeder geen pijnlijke tepels had gehad en een kapotte huid op de tepel of de tepelhof. Lekkend wondvocht, vaak aanwezig bij kapotte tepels, stimuleert de Candida albicans zich ongebreideld te vermenigvuldigen.
Ook het veelvuldig gebruik van antibiotica geeft de Candida albicans de kans te woekeren. Veel zwangere vrouwen, vrouwen die bevallen of kersverse moeders, en ook hun baby’s, krijgen antibiotica, vaak zonder enige gegronde reden.
Diagnose van Candida infecties aan de tepels en/of melkkanaaltjes
Er bestaat geen goede test om de diagnose te stellen. Een positieve kweek van je tepel(s) bewijst niet dat Candida de oorzaak is van je pijn. Of je baby al dan niet een Candida-infectie heeft, zegt ook weinig. Je baby kan spruw in zijn mond hebben zonder dat jij pijn hebt. En een moeder kan alle klassieke symptomen van een Candida-infectie hebben zonder dat haar baby witte stippen in zijn mond of uitslag op zijn billetjes heeft.
Een negatieve kweek betekent niet dat je pijn niet wordt veroorzaakt door Candida. De beste manier om een diagnose te stellen is te kijken naar de voorgeschiedenis.
Typische symptomen van een Candida infectie op de tepels
Pijnlijke tepels, waarbij de pijn begint nadat de moeder een periode heeft gevoed zonder pijn. Hoewel er een paar andere oorzaken hiervoor zijn, is een Candida-infectie toch de meest voorkomende. Het pijnlijke gevoel in de tepels bij deze infectie kan echter ook voorkomen zonder dat er eerst een periode van pijnloos voeden aan voorafging.
Brandende pijn in de tepels, die tijdens het voeden aanwezig blijft en soms na de voeding nog aanhoudt, of die tijdens het voeden begint als de baby nog goed drinkt.
Een stekende of brandende pijn die begint in de borst en die uitstraalt naar de rug en de schouder. De pijn is meestal tegen het einde van de voeding erg en wordt na de voeding nog erger. Meestal is de pijn ‘s nachts het hevigst. Deze pijn kan ook voorkomen zonder dat de tepel pijn doet.
Behandeling van Candida-infecties
De eerste behandeling bestaat erin een tepelzalf voor alle doeleinden te gebruiken. Als volgende stap kan de moeder grapefruitzaadextract gebruiken als de tepelzalf alleen niet werkt. Deze aanpak is veilig, snel en werkt bijna altijd. Daarom adviseren wij (Jack Newman in Canada) tegenwoordig een combinatie van tepelzalf en grapefruitzaadextract.
Zelfs als de hierboven beschreven behandeling niet werkt, moet er niet alleen fluconazol gebruikt worden om zere tepels te behandelen. Het zou toegevoegd moeten worden aan de behandeling van de tepels en niet in plaats daarvan gebruikt moeten worden. Ik heb ondervonden dat nystatine ook niet zo goed bruikbaar is bij ofwel de behandeling van de baby’s mond of bij de behandeling van de tepels van de moeder. Alleen clotrimazol crème is naar mijn idee ook niet echt effectief, maar anderen denken daar blijkbaar anders over.
Fluconazol
Fluconazol is een schimmelwerend middel dat systemisch wordt genomen (oraal of intraveneus). Het is fungistatisch, wat betekent dat het de vermenigvuldiging van schimmels (zoals Candida albicans) stopt, zonder deze te doden. Daarom duurt het soms enkele dagen voordat enig effect merkbaar is. Er is ook fluconazolpoeder verkrijgbaar en dit kan gemengd worden met een voor alle doeleinden geschikte tepelcrème in plaats van miconazolpoeder. Fluconazol werkt vaak het beste als het gebruikt wordt in combinatie met probiotica en grapefruitzaadextract.
Bijwerkingen
Fluconazol wordt doorgaans goed verdragen, maar medicatie waarbij nooit bijwerkingen optreden, bestaat niet. Zorgen over leverbeschadigingen zijn overdreven, aangezien dit zeer weinig voorkomt. Als het al voorkomt, gebeurt dat bij mensen die ook andere medicatie nemen en die fluconazol gedurende maanden of nog langer gebruikten en die immuniteitsstoornissen hebben. Toch is het een bijwerking die men in het achterhoofd moet houden want als het voorkomt, kan dit zeer ernstig zijn.
Braken, diarree, buikpijn en huiduitslag zijn de meest voorkomende bijwerkingen. Meestal zijn deze niet echt ernstig en het komt maar af en toe voor dat de medicatie vanwege deze bijwerkingen moet worden gestaakt. Allergische reacties zijn mogelijk maar ook zeldzaam. Neem contact op met je arts als je je zorgen maakt.
Fluconazol in de moedermelk
Fluconazol komt in de moedermelk terecht en dit hoort ook zo, aangezien het de bedoeling is om een infectie in de melkkanaaltjes en de tepels te behandelen . Daarom is dit beter dan ketoconazol, wat slechts in kleine hoeveelheden in de melk terechtkomt. De baby zal hier dus uiteraard wat van binnenkrijgen, maar deze medicatie wordt nu aanbevolen voor gebruik bij de behandeling van baby’s met simpele spruw. Er zijn nog geen complicaties bij baby’s gerapporteerd ten gevolge van blootstelling aan fluconazol via de moedermelk. Blijf doorgaan met borstvoeding als je fluconazol neemt, zelfs als je wordt verteld dat je zou moeten stoppen.
Dosering van fluconazol
Candida albicans wordt langzamerhand resistent tegen fluconazol en de dosis die we gebruiken is de laatste paar jaar verhoogd. Nog maar enkele jaren geleden volstond 100 mg per dag gedurende tien dagen om negentig procent van de vrouwen te genezen. Dit is nu onvoldoende. In geval van resistentie kan itraconazol, een nieuwer schimmelwerend middel, gebruikt worden. Hoewel dit misschien ook niet het antwoord is omdat het niet zo’n krachtig effect heeft tegen Candida.
Als eerste dosis zal je fluconazol 400 mg voorgeschreven worden. Daarna 100 mg, tweemaal per dag totdat je een hele week pijnvrij bent, wat meestal minstens twee weken betekent. Dit lijkt, op basis van onze ervaring, een vrij goede garantie tegen terugval. Blijf als je tepelpijn hebt de tepelzalf voor alle doeleinden (en grapefruitextractzaad) gebruiken terwijl je fluconazol neemt. Dit betekent echter dat, hoewel de meeste vrouwen een normale behandeling van twee weken nodig hebben, sommige moeders langer behandeld moeten worden. Soms duurt het zelfs zeven tot tien dagen voordat de pijn zelfs maar begint te verminderen. Neem contact op met je arts als er na zeven dagen totaal geen verbetering is. Als er na tien dagen nog helemaal geen enkele verbetering is, dan is het erg onwaarschijnlijk dat fluconazol gaat helpen.
Soms is het nuttig om de baby ook te behandelen
In Canada wordt voorgeschreven: de dosis voor de baby is dan 6 mg/kg lichaamsgewicht als eerste dosis. Daarna 3 mg/kg per dag in één dosis, gedurende de periode dat de moeder ook behandeld wordt.
In Nederland wordt voorgeschreven: Kinderen jonger dan vier weken (geldt voor alle indicaties): gedurende de eerste twee levensweken dezelfde dosis in mg/kg als bij oudere kinderen, maar dan elke 72 uur toegediend. Tussen de tweede en vierde levensweek wordt dezelfde dosis gegeven, maar dan elke 48 uur.
Het heeft de voorkeur om de baby eerst met probiotica via het mondje te behandelen. Dit is makkelijk en redelijk goedkoop. Twee maal per dag voor de voeding de baby een paar seconden op een natte in probioticapoeder gedoopte vinger van de moeder laten zuigen gedurende vier tot zeven dagen is meestal voldoende om een baby met spruw te behandelen.
Lees ook
- Candida Protocol
- Spruw: wat doe je eraan?
- Je baby aanleggen en succesvol borstvoeding geven
- Zoek lactatiekundige in Nederland of België
- Vasospasme en syndroom van Raynaud
- Borstvoedingshoudingen
- Behandeling van pijnlijke tepels en pijnlijke borsten
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige Helmond
- Welk medicijn mag bij borstvoeding?
Heb je nog vragen? Lees dan ook
- The ultimate breastfeeding book of answers, Jack Newman
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige Helmond
- The latch and other keys to breastfeeding success, Jack Newman
- Mail Jack Newman
- Bekijk borstvoedingvideo’s
- Kijk op de site van Jack Newman
Artikelgegevens
- Hand-out Fluconazole © 2005. Vertaling © 2010
- Vertaling: Danielle Mitchell, Grietje Elsien de Jong-Taekema
- (Eind)redactie: Gonneke van Veldhuizen-Staas, Karin Dunning, Stefan Kleintjes
- Deze hand-out mag zonder verdere toestemming gekopieerd en verspreid worden, op voorwaarde dat hij in geen geval gebruikt wordt in enige context die de WHO-code op de marketing van vervangingsmiddelen van moedermelk schendt én dat tevens wordt voldaan aan de criteria gesteld in copyright
- Written and revised (under other names): Jack Newman, MD, FRCPC, IBCLC © 1995-2005
- Revised: Jack Newman MD, FRCPC, IBCLC and Edith Kernerman, IBCLC, © 2008, 2009