Er is tegenwoordig een overvloed aan onderzoek dat laat zien dat mama’s en baby’s bij elkaar horen, huid op huid (de baby bloot, niet in een deken gewikkeld). Direct na de geboorte, maar ook daarna! De baby is blij, de temperatuur van de baby is stabiel en normaal, de hartslag en ademhaling van de baby zijn stabiel en normaal en de bloedsuiker van de baby is goed. Als de baby alleen is, zijn al deze waarden minder goed. Daarbij zorgt huid-op-huidcontact meteen na de geboorte ervoor dat de baby gekoloniseerd wordt door dezelfde bacteriën als die van de moeder. Hiervan wordt gedacht dat het, naast het geven van borstvoeding, belangrijk is bij de preventie van allergieën.
Wanneer een baby echter in een couveuse verblijft, worden zijn huid en darmen vaak gekoloniseerd door andere bacteriën dan die van zijn moeder. We weten nu dat dit niet alleen opgaat voor een voldragen baby in goede gezondheid, maar ook voor een prematuur geboren baby. Huid-op- huidcontact en kangoeroëen met de moeder kunnen veel bijdragen aan de zorg voor de te vroeg geboren baby. Zelfs baby’s die aan de zuurstof moeten, kunnen huid-op-huidcontact ontvangen; zonder dit contact neemt hun behoefte aan extra zuurstof toe en neemt hun stabiliteit af.
Borstvoeding, een goed begin is het halve werk
Om te begrijpen hoe belangrijk het is voor moeder en baby om vooral in de eerste weken zoveel mogelijk huid-op-huidcontact te hebben, en dus niet alleen tijdens de voedingen, is het goed om te weten dat een menselijke baby, net als andere zoogdieren een natuurlijk leefgebied heeft: in de armen van moeder en vader. Wanneer een baby of een ander zoogdier uit zijn natuurlijk leefgebied wordt verwijderd, vertoont hij alle lichamelijke tekenen van grote stress. Een baby die bijvoorbeeld in een couveuse ligt, onder de warmtelamp, of zelfs alleen maar ingebakerd in een deken en op die manier verwijderd is van zijn moeders of vaders armen, kan te slaperig of apathisch worden, of zelfs helemaal gedesoriënteerd raken, of wanhopig huilen in protest.
Wanneer een baby ingebakerd is, kan hij niet met zijn moeder communiceren zoals moeder natuur het heeft bedoeld. Door middel van huid-op-huidcontact wisselen moeder en kind sensorische informatie uit waardoor de baby gestimuleerd wordt in zijn natuurlijke babygedrag: hij zoekt naar de tepel, hij blijft kalm, hij ademt op natuurlijke wijze, hij blijft warm, behoudt goed zijn lichaamstemperatuur en houdt zijn bloedsuiker prima op peil. Al met al kost het hem relatief weinig energie om te leven. Vanuit het gezichtspunt van borstvoeding hebben baby’s die het eerste uur na de geboorte huid op huid met hun moeder zijn gehouden, een goede kans om zonder hulp toe te happen en om goed toe te happen, vooral als de moeder tijdens de bevalling geen medicatie heeft gekregen. Zoals vermeld in het artikel Borstvoeding, een goed begin is het halve werk, kan een baby die niet goed hapt, minder gemakkelijk melk verkrijgen dan een baby die wel goed hapt.
Wanneer een baby goed hapt, is er weinig kans dat de moeder pijnlijke tepels heeft. Wanneer een moeder veel melk heeft, kan de baby de borst slecht nemen en toch veel melk krijgen, ook al kunnen de voedingen dan langdurig en/of veelvuldig zijn. Bij een slechte hap heeft de moeder meer kans om problemen te krijgen zoals verstopte melkkanaaltjes en borstontsteking. In de eerste paar dagen heeft moeder echter altijd genoeg melk voor de baby, maar het is niet overvloedig (en zo heeft de natuur het ook niet bedoeld) en daardoor kan de baby die melk alleen krijgen als hij goed aanhapt. Ja, er is melk, zelfs al heeft iemand jou met een kolf laten zien dat er geen melk is. Hoeveel melk een kolf al dan niet aan je borst kan onttrekken, bewijst niets; het doet er niet toe. Er zijn vele moeders met overproductie die toch maar weinig melk kunnen kolven. Ook goed om te weten is dat je door in de borst te knijpen niets kunt zeggen over de hoeveelheid melk in die borst. Het is dus belangrijk dat de baby goed aanhapt om de melk te kunnen nemen. Als de baby niet goed hapt, kan de moeder pijnlijke tepels krijgen, en als de baby de melk niet goed uit de borst krijgt, zal de baby voor lange tijdsperiodes aan de borst willen zijn, wat de pijn zal verergeren.
Positieve effecten
Huid-op-huidcontact meteen na de geboorte, minstens een uur lang (en daarna zo vaak mogelijk, dag en nacht, gedurende de eerste paar weken), heeft de volgende positieve effecten op de baby.
- Grote kans op zelf de borst nemen.
- Grote kans op goed happen.
- Een stabiele en normale huidtemperatuur, beter dan in een couveuse.
- Een stabiele en normale hartslag en bloeddruk.
- Prima bloedsuikers.
- Weinig huilen.
- Een mogelijk lange exclusieve borstvoedingperiode.
- Goede vaardigheid om zelf de behoefte aan de borst aan te geven.
Er is geen reden waarom de overgrote meerderheid van baby’s niet meteen na de geboorte minimaal een uur huid op huid met de moeder kan zijn. Ziekenhuisroutines, zoals het wegen van de baby, horen geen voorrang te krijgen.
Moeder en baby het eerste uur gewoon met rust laten
De baby zou moeten worden afgedroogd en meteen op de moeder gelegd moeten worden. Niemand zou de baby moeten dwingen om iets te doen; niemand zou tijdens dit uur moeten proberen om de baby aan te leggen. De baby zou verticaal op de moeders buik belegd moeten worden en de kans moeten krijgen om zelf zijn weg naar de borst te vinden, eventueel geholpen door zijn moeder indien nodig. De moeder mag natuurlijk wel een paar keer proberen om de baby te helpen, en dit zou niet ontmoedigd moeten worden. Dit is baby’s eerste reis in de buitenwereld en de moeder en de baby zouden gewoon met rust gelaten moeten worden om van elkaars gezelschap te genieten.
De moeder en baby moeten echter niet alleen gelaten worden, zeker niet als de moeder medicatie heeft gekregen. Het is belangrijk dat niet alleen de partner van de moeder, maar ook een verpleegster, verloskundige, doula [1] of arts bij hen blijft. Soms hebben baby’s wel medische hulp nodig en er moet een gekwalificeerd persoon zijn ‘voor het geval dat’. De oogdruppels en de injectie met vitamine K [2] kunnen een paar uur wachten. Overigens kan onmiddellijk huid-op-huidcontact ook plaatsvinden na een keizersnede, zelfs terwijl de moeder wordt gehecht, behalve als er medische redenen zijn die dit verhinderen.
Onderzoek heeft aangetoond dat zelfs te vroeg geboren baby’s, zo klein als 1200 gram, metabolisch stabieler zijn (waarbij inbegrepen hun bloedsuikerspiegel) en beter ademhalen als ze meteen na de geboorte huid op huid zijn met hun moeder.
Ook goed voor de ademhaling
Huid-op-huidcontact werkt net zo goed als, of mogelijk beter dan, andere methodes om de baby gezond te houden. Natuurlijk, als de baby behoorlijk ziek is, moet de gezondheid van de baby niet in gevaar worden gebracht, maar elke premature baby die niet het respiratory distress syndroom [3] heeft, kan meteen na de geboorte huid op huid zijn met de moeder. Het is zelfs zo dat bij de prematuur geboren baby, net zoals bij de voldragen baby, huid-op-huidcontact een snelle ademhaling kan terugbrengen naar de normale waardes. Zelfs als de baby in die eerste twee uur niet hapt of aan de borst drinkt, dan is huid-op-huidcontact nog steeds om alle andere bovengenoemde redenen goed en belangrijk voor de baby en de moeder.
Geen haast
Raak niet in paniek als de baby de borst niet meteen wil! Er is bijna nooit enige haast, zeker niet bij voldragen baby’s. Een van de meest schadelijke acties met betrekking tot het voeden van de pasgeborene is het bizarre idee geweest dat baby’s iedere drie uur moeten drinken. Baby’s zouden moeten eten wanneer ze tekenen vertonen er aan toe te zijn, en een baby naast zijn moeder houden, zal het voor haar zonneklaar maken wanneer haar baby er aan toe is om te drinken.
Er is zelfs geen korreltje bewijs dat baby’s iedere drie uur moeten eten of volgens welk schema dan ook, maar berustend op zo’n veronderstelling worden veel baby’s aan de borst geduwd omdat er drie uur voorbij zijn. Een baby die nog niet geïnteresseerd is in eten, kan flink tegenstribbelen. Zulke baby’s worden dan nog harder gestimuleerd, omdat we er zeker van willen zijn dat ze de borst nemen, wat in veel gevallen het averechtse effect heeft dat de baby de borst weigert.
En het wordt nog erger. Als de baby blijft protesteren wanneer men probeert hem tegen zijn zin aan te leggen en meer en meer overstuur raakt, dan is de ‘logische volgende stap’ het geven van bijvoeding. En je ziet van mijlenver aankomen waar we dan naar op weg zijn.
Noten van de vertalers
[1] Het Griekse woord doula refereert aan een ervaren vrouw die de jonge moeder begeleidt in haar taken rondom de pasgeborene.
[2] Nederlandse baby’s krijgen geen injectie maar vitamine K druppels (gedurende een paar weken na de geboorte).
[3] Respiratory distress syndrome is een van de meest voorkomende longziekten bij premature baby’s en maakt ademhalen steeds moeilijker.
Lees ook
- Film: borstcrawl en de eerste borstvoeding
- Je baby aanleggen en succesvol borstvoeding geven
- Hoe het voelt om je kind borstvoeding te geven – moeders vertellen
- Borstvoeding, een goed begin is het halve werk
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige Helmond
- Eten voor de Kleintjes, kleintjes van 0-4 leren zelf eten, Stefan Kleintjes, kinderdiëtist en lactatiekundige Groningen Bedum; 10e druk september 2019
- Kangaroo Mothercare
- Koester je kleintje, Jill en Nils Bergman, Nederlandse vertaling: Borstvoedingscentrum Panta Rhei. Bestel hier!.
- Bestel hier je boeken bij Kenniscentrum Borstvoeding
Heb je nog vragen? Lees dan ook
- The ultimate breastfeeding book of answers, Jack Newman
- The latch and other keys to breastfeeding success, Jack Newman
- Bekijk borstvoedingvideo’s
- Kijk op de site van Jack Newman
Artikelgegevens
- Hand-out #Skin to skin contact © 2005. Vertaling © 2010
- Vertaling: Danielle Mitchell, Grietje Elsien de Jong-Taekema
- (Eind)redactie: Gonneke van Veldhuizen-Staas, Karin Dunning, Stefan Kleintjes
- Deze hand-out mag zonder verdere toestemming gekopieerd en verspreid worden, op voorwaarde dat hij in geen geval gebruikt wordt in enige context die de WHO-code op de marketing van vervangingsmiddelen van moedermelk schendt én dat tevens wordt voldaan aan de criteria gesteld in copyright
- Written and revised (under other names): Jack Newman, MD, FRCPC, IBCLC © 1995-2005
- Revised: Jack Newman MD, FRCPC, IBCLC and Edith Kernerman, IBCLC, © 2008, 2009