Aanwijzingen over hoe vaak baby’s ‘natuurlijkerwijs’ gevoed zouden moeten worden, kunnen we vinden als we kijken naar de voedingsfrequentie van de nakomelingen van aan ons verwante soorten zoals chimpansees en gorilla’s, en naar de samenstelling van moedermelk, aangezien voedingsfrequentie samenhangt met de samenstelling van melk.
Nakomelingen worden verborgen…
Een aantal soorten verbergt hun nakomelingen. Ze laten hun jongen steeds voor uren alleen achter. Het hert verstopt haar kalf in het bos of de moederwolf laat haar puppen achter in het hol. Hun melk heeft een hoog eiwit- en vetgehalte en een laag koolhydratengehalte. Hun jongen worden misschien maar een paar keer per dag gevoed en krijgen dan veel melk in een keer. Het hoge eiwit- en vetgehalte van de melk maakt dat deze langzaam verteert en de honger van het jong voor uren stilt.
Andere nakomelingen blijven bij moeders
Andere soorten blijven voortdurend bij hun jongen, ofwel op grond van het feit dat hun jongen volgjongen zijn. Deze jongen zijn al behoorlijk zelfstandig bij de geboorte, zoals bijvoorbeeld het paard dat binnen een uur na de geboorte kan opstaan en rennen. Zij kunnen hun moeder daardoor de hele tijd volgen. Het geldt voor bijna alle hoefdieren. Anderen worden door hun moeder meegedragen: de buideldieren en de meeste primaten, inclusief de mens. Chimpansees, gorilla’s, oerang oetans en mensen vallen allemaal in deze draag-categorie. Tussen twee haakjes, chimpansee- en gorillamoeders moeten hun baby’s de eerste maanden bij het dragen actief ondersteunen. De baby’s kunnen zich wel vasthouden, maar in het begin niet stevig genoeg om enkel op eigen kracht te kunnen blijven hangen. Sommige antropologen denken dat het eerste “gereedschap” dat door de mens werd uitgevonden de draagdoek was.
De soorten die voortdurend bij hun jongen blijven, hebben melk met een laag eiwit- en vetgehalte en een hoog koolhydratengehalte. De jongen drinken gewoonlijk heel vaak, maar niet veel tijdens één voeding. Het lage eiwit- en vetgehalte maakt de melk licht verteerbaar, en de baby heeft dan ook snel weer honger, maar omdat mama gewoon aanwezig is, drinkt hij gewoon weer. Zo zou slechts twintig minuten nodig zijn om een maaltje moedermelk door de maag verteerd te krijgen. Chimpansee- en gorillababy’s drinken overdag verschillende keren per uur, en slapen ‘s nachts bij hun moeders, dus waarschijnlijk drinken ze ‘s nachts ook.
Moedermelk voor een mensenbaby
Uit de samenstelling van moedermelk is duidelijk af te leiden dat mensenbaby’s erop gebouwd zijn om verschillende keren per uur, de klok rond, gevoed te worden. Het onderzoek naar de voedingspatronen bij de !Kung, waar de kinderen verschillende keren per uur steeds een paar minuten aan de borst drinken, is van Melvin Konner en Carol Worthman. Nu leven de !Kung in een heet en droog klimaat (Botswana en Namibië), maar vaak voeden verhoogt eerder het vetgehalte dan het watergehalte, dus het is helemaal niet duidelijk dat het vele voeden iets te maken had met het voorkomen van uitdroging. Michael Woolridge suggereerde dit eens toen we aan zijn hoofdstuk voor het boek werkten, maar er is geen enkel bewijs voor. Er is een andere studie van het Gainj-volk op Papua Nieuw Guinea waaruit blijkt dat de kinderen daar vele malen per uur aan de borst drinken, ook de klok rond, en het klimaat is daar heet en vochtig, alhoewel niet zo heet als in de woestijn waar de !Kung leven. Interessant is dat bij de Gainj de kinderen niet minder vaak gaan drinken als ze ouder worden. Ik heb hier het artikel niet voor me, maar de cijfers wat betreft de voedingsfrequentie blijven zo’n beetje hetzelfde tot in het derde jaar.
Dit gezegd hebbende, is het duidelijk dat er vele factoren zijn die de voedingsfrequentie beïnvloeden, waaronder datgene wat de moeder verder te doen heeft. Catherine Panter-Brick heeft een geweldig onderzoek uitgevoerd, over hoe de borstvoeding past in de activiteiten van de moeder, bij twee groepen vrouwen in Nepal, een groep van boerenvrouwen, en een groep van ‘thuisblijf’-moeders, als ook het temperament en het karakter van de baby.
Sommige baby’s zijn zeer effectieve drinkers en drinken de borst in een paar minuten bijna helemaal leeg, terwijl andere baby’s minder effectief drinken of minder hongerig zijn, of simpelweg een andere stijl hebben en 20, 40 of 60 minuten aan de borst nodig hebben voor ze verzadigd zijn. Sommige baby’s lukt het makkelijk om aan de vette achtermelk te komen want ze zijn bereid om krachtig te zuigen aan een bijna lege borst, en hebben daardoor misschien niet zo snel weer honger als de baby die niet zo lang op deze manier kan of wil zuigen. Ik zou zeggen dat je, met uitzondering van ‘heel vaak, dag en nacht’, absoluut geen uitspraken kunt doen over de voedingsfrequentie bij mensenbaby’s die op alle of zelfs op de meeste baby’s van toepassing zouden zijn.
Er is meer dan het drinken
Vergeet niet dat baby’s aan de borst drinken voor meer redenen dan alleen om zich te voeden. Daniel Blackburn en anderen die onderzoek doen naar de evolutie van de lactatie denken dat de melkafscheiding eigenlijk oorspronkelijk een anti-microbiële substantie was waarmee eieren in het nest werden beschermd, die gaandeweg door de uitgebroede jongen werd opgenomen en hen hielp om een eigen darmflora op te bouwen en bacterieën/virussen/parasieten in het darmkanaal te doden en dat er pas daarna uiteindelijk voedzame stoffen aan de melkafscheiding werden toegevoegd. Dit alles om te zeggen dat een kind misschien wil drinken omdat zijn darmflora uit balans is (tot uiting komend in de vorm van buikpijn), en de melk nodig heeft om de darmflora te helpen zich aan te passen. Het kind wil of moet misschien wel drinken omdat hij blootgesteld is aan een bepaalde ziekteverwekker, en antistoffen probeert binnen te krijgen, zelfs voordat de moeder ook maar enig symptoom van ziekte heeft waargenomen. Het drinken aan de borst reguleert eveneens de hartslag en het ademhalingsritme van het kind en het verlaagt de bloeddruk, dus het verlangen van het kind om te drinken, kan een schreeuw om hulp zijn bij deze fysiologische problemen. En dan is er natuurlijk ook nog de dorst.
Voedingsfrequentie reguleert samenstelling moedermelk en vruchtbaarheid
Vergeet ook niet dat de voedingsfrequentie van het kind de samenstelling van de moedermelk en de vruchtbaarheid van de moeder helpt reguleren, en dat aanwijzingen uit de omgeving over de beschikbare hoeveelheid geschikt voedsel eveneens van invloed zijn op het verlangen van het kind om aan de borst te drinken. Als er genoeg ander voedsel aanwezig is en de honger van het kind door ander voedsel gestild wordt, en het voor de moeder geen problemen zou opleveren wanneer zij haar kind volledig zou spenen en weer zwanger zou worden, dan neemt de frequentie van de voedingen af. Als er weinig ander voedsel aanwezig is, en het kind het grootste gedeelte van zijn voedingsbehoefte aan de borst bevredigt en het noch voor de huidige baby noch voor de moeder goed zou zijn dat ze weer zwanger raakt, dan blijft de voedingsfrequentie hoog, zodat enerzijds de baby genoeg vette melk krijgt om aan zijn behoeften te voldoen, en anderszijds de vruchtbaarheid van de moeder onderdrukt blijft.
Dit alles om te zeggen dat verschillende baby’s in verschillende omstandigheden verschillende behoeften hebben, maar dat ze door hun schepper (of dat nu evolutionaire krachten zijn of God) begiftigd zijn met de mogelijkheid om, al vanaf de eerste dag, die behoeften duidelijk kenbaar te maken, door te huilen. De in de Verenigde Staten bestaande overtuiging dat moedermelk alleen een voedingswaardig doel dient, en dat het geven van borstvoeding enkel een manier is om voedingsstoffen te verschaffen aan een groeiend organisme, vormt een echt struikelblok als je zorgverleners en ouders wilt doen begrijpen waarom baby’s zo vaak gevoed moeten worden.
De moraal is: luister naar je baby en reageer op zijn of haar behoeften.
Artikelgegevens
- Opgesteld op 5 augustus 1995, bewerking 15 april 1999 door sak
- Vertaling maart 2001 door Annelies Bon en Monique van der Heyden
- Copyright op de inhoud: 1999 Sue Ann Kendall en Kathy Dettwyler
- Copyright op de Nederlandse vertaling: 2001 Borstvoeding.com.