Vraag jij je wel eens af of je het wel goed doet als ouder en hoe je een goede, warme relatie opbouwt met je kindje?
Jenneke Huging geeft een toelichting op een communicatiemethode die je ondersteunt in het ouderschap. Je maakt kennis met een internationale methode die je inzicht en vaardigheden tot effectief communiceren biedt.
Het is een manier van omgaan met anderen, kinderen én volwassenen, die leidt tot zelfstandigheid, zelfvertrouwen en groei bij ouder en kind.
Het is niet alleen een handige methode om met je kindje om te gaan; je kunt deze vaardigheden in alle situaties waarin je een relatie met een ander hebt, of dat nu je kindje, je partner, buurvrouw, collega of leidinggevende is, gebruiken. De methode is gebaseerd op wederzijds respect en acceptatie.
Inhoudsopgave
Luisteren naar kinderen
In het boek ‘Luisteren naar kinderen’ beschrijft Thomas Gordon hoe een liefdevolle en effectieve relatie begint met luisteren. Luisteren vanuit acceptatie en respect voor de ander. Hij laat zien dat het belangrijker is hoe je als mens iets ervaart dan hoe het in werkelijkheid is. De kern van zijn boodschap is: Luister naar kinderen en neem hen serieus. Geef hen ruimte en verantwoordelijkheid om zelf oplossingen te bedenken voor de problemen die zij zelf tegenkomen. Maakt niet uit of ze nou klein of groot zijn.
Dit is natuurlijk gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want als ouder voel jij je super verantwoordelijk voor de groei en het welzijn van je kind. Hoe je in de dagelijkse opvoeding handen en voeten kunnen geven aan respect en acceptatie laat Gordon in dit boek zien.
Respecteren en accepteren
Luisteren is zo vanzelfsprekend dat we er nauwelijks over nadenken. Het lijkt vanzelf te gaan; als je je mond houdt, dan luister je.
In de praktijk blijkt vaak dat we minder goede luisteraars zijn dan we denken. Luisteren is een kunst. Een kunst die begint bij loslaten. Luisteren is vooral waarnemen: wat zie ik, wat hoor ik? Zonder daar je eigen gedachten over te hebben en die in te vullen voor de ander.
Jonge baby’s echter, kunnen nog niet kunnen praten. Daarom gebruiken zij hun gezicht, armen, benen, ademhaling en stem om zich uit te drukken. Bovendien luistert een baby niet specifiek naar woorden, want hij kent deze woorden nog niet. Dus reageert hij op de manier waarop die woorden worden uitgesproken. Hij reageert vooral op non-verbaal gedrag. Zo praten ouder en baby voortdurend met elkaar. De ouder zowel non-verbaal als met woorden, de baby zonder woorden.
Hoe kun jij je baby laten voelen dat je hem respecteert en accepteert? Gordon beschrijft hoe je met ‘luisteren’ en ‘actief luisteren’ respect en acceptatie kunt overbrengen.
Beide manieren van luisteren kun je gebruiken om kinderen te laten voelen én horen dat ze geaccepteerd én gerespecteerd worden. Ze mogen zijn wie ze zijn.
Luisteren en actief luisteren
Luisteren is een manier om aan te geven dat je er bent voor de ander, belangstelling hebt en investeert in de relatie. Luisteren is niet niets doen; het betekent ook opletten, kijken en aankijken. Zwijgen is een vorm van passief luisteren; als het je lukt om stil te zijn moedig je de ander aan om van zich te laten horen en zich uit te spreken. Door korte reacties, zoals: hmm- mm, oh ja, heel goed of echt waar, laat je merken dat je luistert.
En dan zijn er ook zogenaamde deuropeners; reacties om de ander uit te nodigen meer te vertellen. Je toont je acceptatie en je laat merken dat je wilt helpen. Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ‘wat zou je willen zeggen’, ‘kan ik je helpen’ of ‘zeg het maar’. Luisteren geeft een ander de ruimte om zijn verhaal te doen, zodat hij, al pratende, zelf een oplossing kan bedenken voor het probleem dat hij is tegengekomen.
Actief luisteren is niet alleen horen wat de ander zegt, je wilt ook van de ander weten of je hem begrepen hebt. Actief luisteren is de uitgestoken hand, de acceptatie van de ander waarmee je hem helpt zélf een oplossing te zoeken voor zijn probleem. Actief luisteren is vooral horen wat nÃet wordt gezegd. Je verplaatst je in de ander, je probeert zijn gedachten of gevoelens te begrijpen en vervolgens laat je jouw interpretatie horen. “Oh, ik zie dat je wakker bent en wilt drinken. Je hebt honger hè? Kom maar.” Actief luisteren is veel meer dan horen wat iemand zegt; het is vooral horen wat niet wordt gezegd.
Misschien komt het je wat onnatuurlijk en gemaakt over. We zijn niet allemaal gewend om zo te reageren. Vaak zien we zelf de oplossing al voor de ander en willen we deze zo graag geven. Het is juist de kunst om geduld te bewaren en de ander zelf de oplossing te laten vinden.
Omdat baby’s nog geen woorden gebruiken om zich uit te drukken, kun je al heel vroeg beginnen met oefenen in actief luisteren. Het zal je veel opleveren als je je de kunst van luisteren en actief luisteren meester kunt maken. Volgens Gordon is het de sleutel tot effectieve communicatie.
Met actief luisteren ga je meer voor andere meningen open staan; je kunt er misverstanden mee uit de weg gaan, conflicten oplossen en vertrouwen opbouwen.
Relatie Gordon, baby’s en borstvoeding
In de eerste maanden ben jij als ouder de belangrijkste bron van sociaal contact voor je baby. Als jij en je baby bij elkaar zijn, communiceren jullie altijd. Een belangrijk deel van wat je baby communiceert, heeft betrekking op zijn gevoelens van behagen en onbehagen. En altijd wanneer een baby besluit iets tegen zijn ouders te zeggen doet hij dat omdat hij een behoefte heeft. Hij wil iets hebben, iets begrijpen, iets vinden, iets kwijt. Hij heeft honger, hij heeft gepoept of hij is wakker en wil aandacht. Hij wil regelmatig weten dat hij niet alleen is, dat zijn moeder of vader dichtbij is en hem beschermt.
Als ouder is het dus van belang om je iedere keer af te vragen: wat wil mijn kindje mij vragen, zeggen of duidelijk maken? Om je baby effectief te helpen bij zijn eigen unieke behoeften en problemen is het belangrijk dat je als ouder je kind leert begrijpen.
Dat doe je vooral door actief te luisteren naar de boodschappen die hij geeft, door te kijken naar zijn lichaamstaal en door het geluid dat hij maakt te begrijpen. En uiteraard geef je jouw baby terug wat je van hem begrepen denkt te hebben. Maar omdat je kindje nog klein is en geen woorden gebruikt, is het een ander soort luisteren dan wanneer je luistert naar de woorden van een ouder kind of van een volwassene.
Geef je borstvoeding op verzoek dan ga je uit van de behoeften van je kind: je gebruikt zijn inbreng als leidraad. En omdat die hele kleintjes nog niet kunnen praten, zal je zijn lichaamstaal moeten leren ontdekken en snappen. Moeders kunnen dit van nature heel goed. Zij weten dat de stem en de lichaamstaal van hun baby de enige manieren zijn die hun kind heeft om zich uit te drukken. Moeders voelen heel goed aan wat hun baby wil zeggen. Het is niet nieuw. Gordon maakt je ervan bewust en geeft er een naam aan.
Hongersignalen van je baby
Een van de belangrijkste signalen die baby’s afgeven heeft te maken met honger. Al tijdens zijn slaap kan een baby te kennen geven dat hij honger heeft en wil drinken. Hij beweegt dan veel tijdens zijn slaap en hij slaapt licht. Deze lichte slaapfase herken je gemakkelijk aan de bewegende oogjes onder de gesloten oogleden. Zolang je kleintje aan het dromen is laat je hem natuurlijk slapen en dromen want dat heeft hij nodig om uit te rusten. Maar zodra zijn oogjes stil zijn en zijn mondje open en dicht gaat, dan geeft hij zijn eerste hongersignaal! Je baby is nu niet zomaar van je borsten aan het dromen, hij is nu helemaal bereid om bij je te drinken.
Maakt hij al lichte zuigbewegingen met zijn mondje en wordt hij wakker, dan geeft hij nu duidelijker te kennen dat hij honger heeft. We noemen die het tweede hongersignaal.
Begint hij verwoed op zijn handjes of een stukje deken te zuigen dan weet je dat hij je borst aan het zoeken is. Hij heeft dan al grote honger.
Daarna is er voor je kleine schat nog maar één hongersignaal over: huilen. Huilen is geen signaal, het is een noodkreet. Hij heeft honger en hij kan helemaal niet begrijpen waarom dit zo is en waarom hij nog niet in je warme armen en aan je zachte borst mag liggen.
Veel en dicht bij elkaar zijn
Wanneer je borstvoeding op verzoek geeft, is het belangrijk dat je de eerste weken tot twee maanden veel in de buurt bent van je baby. Je merkt dan zijn eerste hongersignalen goed op en je kunt direct reageren door hem aan te leggen. Je laat hiermee je baby voelen dat je er bent, dat hij veilig is.
Je houding straalt acceptatie en interesse uit, je vertelt de ander dat je luistert. Je kunt dit doen door: je gezichtsuitdrukking, oogcontact, optillen, koesteren en aanleggen.
De taal van respect en acceptatie geeft kinderen de gelegenheid te groeien en zich te leren uiten op hun eigen unieke manier.
Een succesvolle borstvoedingsperiode is niet alleen afhankelijk van jouw fysieke gesteldheid. Ook de mate waarin je via lichaamstaal jouw respect en acceptatie laat voelen, stimuleert je kind dat hij mag opkomen voor zijn behoefte. Je legt de basis voor een relatie gebaseerd op wederzijds vertrouwen en ontwikkeling van het zelfvertrouwen.
De zichtbare lichamelijke groei gaat hand in hand met de persoonlijke ontwikkeling van je baby. Je baby is tevreden omdat er voldaan wordt aan zijn oerdrang tot groei, zijn streven naar bevrediging van lichamelijke én emotionele behoeften.
Actief luisteren en baby’s
Zoals gezegd communiceert je baby met jou en anderen vooral via lichaamstaal. Lichaamstaal is geen eenrichtingsverkeer. Je baby blijkt al vanaf zijn geboorte een goed verstaander van lichaamstaal. Met zijn zintuigen neemt hij waar wat je hem probeert duidelijk te maken en hij geeft daar na verloop van tijd steeds beter betekenis aan. Jouw luistervaardigheden stellen je in staat de ander te laten weten dat je luistert, dat hij zijn verhaal mag vertellen en zonodig te laten verduidelijken.
Je vraagt je misschien af of actief luisteren wel werkt bij baby‘s. Je denkt dat je baby je toch niet verstaat en dat het niet uitmaakt of je hem met woorden aangeeft of je hem begrepen hebt. Volgens Gordon is het echter een misvatting, dat actief luisteren vooral nuttig zou zijn bij kinderen die al praten.
Actief luisteren is een combinatie van passief luisteren én het teruggeven van wat je begrepen hebt: je herhaalt de ontvangen boodschap van het kind met eigen woorden -zo kort en nauwkeurig mogelijk- en je vraagt of je het zo goed begrepen hebt. Dat werkt ook bij baby’s. De manier waarop baby’s uiten dat ze een probleem hebben, is vaak door huilen. Je moet dan als het ware raden wat er aan de hand is en uitproberen welke oplossing werkt. Als je oprecht en met aandacht kijkt en luistert, leer je al snel het verschil kennen tussen huilen omdat je kindje honger heeft, huilen omdat hij het koud heeft, in een natte luier ligt of omdat niet kan slapen. Actief luisteren houdt in zo‘n geval in, dat jij je gevoelens verwoordt die je kindje naar jouw idee heeft en wat er volgens jou aan de hand is. De toon van je stem en je lichaamshouding zijn daarbij belangijker dan de exacte woorden die je gebruikt.
In het kort: je raadt naar het probleem of het verdriet én je draagt een mogelijke oplossing aan. Vervolgens blijf je ‘luisteren’ of het goed hebt geraden.
Een paar voorbeelden: “Bedoel je dat je luier vol zit? Laat mij eens kijken.” “O, ik zie dat je wakker bent en wilt drinken. Je hebt honger hè? Kom maar.”
Zo ontdek jij of je alles begrepen hebt. Je kindje voelt dan dat zijn vader of moeder daadwerkelijk betrokken is en in staat is te begrijpen waar het over gaat. En ook al verstaat hij de woorden niet, logisch want hij kent nog geen woorden, hij zal de toon vatten en uit jouw non-verbale gedrag opmaken dat jij hem begrijpt. Of althans, dat jij een poging doet om hem te begrijpen. Hij weet zich geborgen, veilig en gehoord. Daar begint zijn groei van zelfvertrouwen.
De Gordonmethode in de praktijk [voorbeelden]
Kinderen vertellen hun ouders van alles en nog wat. Achter de klanken en het gebrabbel van een baby liggen hun gevoelens en behoeften. We laten je een aantal ‘boodschappen’ zien die baby’s en jonge kinderen kunnen geven. En we laten je ook zien hoe je met luisteren en actief luisteren er op zou kunnen reageren.
Voorbeeld 1
Je kindje begint om half zes ‘s ochtends te huilen. Kennelijk heeft hij een probleem, er is iets mis of hij wil iets. Jouw houding vanuit acceptatie is dan: er is iets aan de hand met mijn kindje dus ik ga luisteren en actief luisteren. Je gaat naar hem toe en hiermee laat je hem merken dat je er voor hem bent. De eerste stap is dat je verwoordt wat je hoort en ziet. Vervolgens raad je naar wat er aan de hand kan zijn en je zoekt naar een oplossing. Jouw reactie kan zijn: “O, wat zie ik dikke tranen. Je voelt je niet lekker hè? Kom maar bij me.” Je neemt je kindje op en wiegt hem wat heen en weer. Dan stopt het huilen: je kindje is blij dat hij gehoord wordt. Maar dan huilt hij weer opnieuw! Oppakken en wiegen is dus niet wat hij nodig had. Je blijft actief luisteren en raden. “Je vindt het fijn hè, om opgetild te worden maar het is niet wat je nodig hebt? Misschien ben je nat?” Je steekt je hand in zijn luier en ja hoor, hij blijkt een kletsnatte luier te hebben. Na het verschonen knuffel je hem, je legt hem even aan en hij drinkt een paar ferme slokken. Hij kijkt tevreden uit zijn ogen en is weer helemaal rustig. “Dat was het hè, wat je nodig had. Een droge luier en een lekkere slok warme moedermelk. Nu voel je je veel lekkerder.”
Voorbeeld 2
Je kindje kan net lopen en brabbelt al aardig. Jullie zijn samen in de woonkamer en hij komt naar je toe: “Baw baw.” Je luistert actief en kijkt ondertussen goed naar zijn gezichtsuitdrukking. Hij kijkt je vragend en dan gaat zijn blik zoekend door de kamer. “Je wilt je bal hebben en je kunt hem niet vinden?” Je kindje kijkt onder de bank en vindt daar de bal niet. “Ligt je bal niet onder de bank?” Je koppelt terug wat je uit zijn non-verbale reactie begrijpt. Je laat je kindje zélf zoeken, zonder aan te geven waar hij zou kunnen kijken. Hij waggelt naar de gang en komt even later terug, zonder bal. “Ligt je bal ook niet in de gang?” Weer geef je terug dat je begrepen hebt wat hij doet. Hij zucht eens diep, gaat op de grond zitten en ziet dan zijn bal onder de kast. Hij kruipt naar de kast, pakt zijn bal en komt naar je toe. “Baw!” zegt hij. En jij vol trots: “Heel goed, je hebt zelf je bal gevonden! Zullen we met de bal spelen?”
Je hebt je kindje ruimte gegeven om zelf een oplossing te vinden voor zijn probleem. Hij glundert van trots om zijn eigen vindingrijkheid. Hij heeft weer een stapje gezet op weg naar zelfstandigheid.
Lees verder
- Gordontraining
- Visie en levenswijze
- Kennismaking met de Gordonmethode
- Luisteren naar kinderen door Thomas Gordon
Visie en levenswijze
Thomas Gordon heeft zijn filosofie in het kort beschreven in onderstaande bewoordingen. Hij hoopt ouders ertoe te brengen om werkelijk naar hun kind te luisteren. Hij wil ouders laten inzien dat de gevoelens en behoeften van hun kinderen van grote betekenis zijn en dat in de acceptatie daarvan de sleutel ligt voor warme en intieme relaties.
Gordon: “Jij en ik hebben een relatie die belangrijk voor me is en toch zijn we ieder ook aparte personen met onze eigen waarden en behoeften. Laten we open en eerlijk zijn in onze communicatie zodat we elkaars behoeften en waarden beter leren kennen en begrijpen. Als jij iets doet dat mijn behoeften in de weg staat, zal ik je eerlijk en zonder verwijten vertellen wat ik voel en wat mij hindert en je daarmee gelegenheid geven je gedrag te veranderen uit respect voor mijn behoeften. En ik wil graag dat je even openhartig tegen mij bent wanneer jij mijn gedrag onacceptabel vindt. En doen er zich conflicten voor in onze relatie, laten we dan afspreken dat we die oplossen zonder gebruik te maken van jouw of mijn macht om te winnen ten koste van de ander. We zullen altijd zoeken naar een oplossing die voldoet aan jouw en ook aan mijn behoeften. Niemand verliest, we winnen allebei.
Wanneer je in je leven problemen tegenkomt, zal ik proberen met acceptatie en begrip te luisteren om je te helpen je eigen oplossingen te vinden en niet om je de mijne op te leggen. En ik wil graag dat je naar mij luistert wanneer ik een oplossing zoek voor mijn problemen. Opdat onze relatie zo zal zijn dat we ons beiden kunnen ontplooien, willen we vanuit een gevoel van betrokkenheid en respect met elkaar omgaan.”
Kennismaking met de Gordonmethode
Misschien heb je, als je dit gelezen hebt. al veel herkend in hoe jij met je kind of kinderen omgaat. Het kan ook zijn dat je het niet herkent maar dat het je wel aanspreekt. Als je meer wilt weten over de Gordonmethode kun je het boek ‘Luisteren naar kinderen’ lezen, dat is een mogelijkheid.
Wanneer je specifieke belangstelling hebt voor het breder toepassen en wanneer je je wilt verdiepen in de basishouding die aan de methode ten grondslag ligt, dan kun je een speciale Gordontraining volgen. De belangrijkste elementen in deze training zijn: actief luisteren, ik-boodschappen en de overlegmethode. Je leert onder andere: Hoe je kunt luisteren als een kind een probleem heeft; Hoe je kunt reageren wanneer jezelf een probleem ervaart door het gedrag van je kind; Hoe je conflicten kunt oplossen zonder winnaar en verliezer en Hoe je een gezonde en warme relatie met je kind tot stand kunt brengen en kunt behouden.
Over Thomas Gordon [1918 ‘ 2002]
De Amerikaanse psycholoog kreeg in zijn praktijk regelmatig ouders te zien die problemen kenden bij de opvoeding van hun kinderen. Zij vertelden hem dat de oorzaak van hun problemen voortkwam uit hun opvoeding en de relatie die zij hadden met hun eigen ouders. Thomas Gordon was begaan met zijn cliënten: “Ouders krijgen wel de schuld, maar ze worden niet geholpen.” In 1962 startte hij in Californië zijn eerste cursus: De opleiding tot effectief ouderschap. Hij putte zijn inspiratie vooral uit de Humanistische psychologie van Carl Rogers.
Gordon gebruikt de begrippen empathie (je kunnen inleven in de gevoelens van anderen) en actief luisteren (horen met een bedoeling) uit de psychologie van Rogers. Hij is erin geslaagd om zijn werkwijze zo duidelijk onder woorden te brengen dat deze voor heel veel ouders toegankelijk is en er profijt van hebben.
Thomas Gordon schreef onder andere de boeken ‘Luisteren naar kinderen’ ,’Opvoeden tot zelfdiscipline’ en ‘Helemaal jezelf in relatie met de ander’. Hij heeft onder andere de cursus ‘Effectief omgaan met kinderen’ geïntroduceerd. Deze training wordt nu overal ter wereld gegeven aan ouders die inzien dat het ouderschap een continue zoektocht is. Zoeken naar balans tussen ouderlijk gezag en verantwoordelijkheid enerzijds en de ruimte en zelfstandigheid die kinderen vragen anderzijds.