Hoewel er op het gebied van voeden van een kind niets natuurlijker is dan borstvoeding, zijn er veel culturele verschillen over de manier waarop men met borstvoeding omgaat. Dit begint al met de vraag of de moeder überhaupt borstvoeding wil geven en daarop volgt al snel de vraag tot welke leeftijd zij haar kind(eren) zal blijven voeden en de aanmoediging om toch vooral ermee te stoppen.
Natuurlijke speenleeftijd
Statistisch gezien heeft het weinig zin te spreken over de natuurlijke speenleeftijd en zou de term ‘culturele speenleeftijd’ beter passen. Uit onderzoek blijkt dat als je kinderen hun gang laat gaan zij tussen de 3 en 7 jaar zullen blijven drinken. De gemiddelde ‘natuurlijke’ speenleeftijd is dus 4,2 jaar. Maar aangezien er zoveel culturen zijn waar kinderen helemaal geen borstvoeding krijgen of maar totdat moeder weer aan het werk moet, wordt deze leeftijd vaker niet dan wel gehaald.
Relatie cultuur-natuur
De cultuur waarin het kind geboren wordt speelt hierin een belangrijke rol. Natuurlijk blijft ook de natuur van invloed op het al dan niet slagen van de borstvoeding, maar het ligt vooral aan de vraag hoe de cultuur hiermee omgaat. Het gaat om de manier waarop men naar borstvoeding in zijn algemeenheid kijkt (of, waar en hoe vaak de vrouw gelegenheid heeft om te voeden), maar ook de techniek van het voeden en de manier waarop dit wordt aangeleerd en overgedragen (van moeder op dochter of via een instantie).
In de culturen waar men de natuur graag wil beheersen (West-Europa, Verenigde Staten), wil men ook de (borst)voeding van het kind graag beheersen. Voeden op verzoek (zoals bij borstvoeding past) past daarin dan ook minder dan voeden op de klok (zoals bij het voeden met een fles met kunstmatige zuigelingenvoeding vaak wordt gedaan). In Afrika, Zuid Amerika en Azië (generaliserend gesproken) staat men anders in relatie tot de natuur. Er wordt vaak gezegd dat daar meer harmonie is tussen mens en natuur.
Waar Europese vrouwen ‘klagen’ over het feit dat hun baby zoveel aandacht opeist omdat het zo vaak gevoed moet worden, is het voor de !Kung San (de ‘bosjesmannen’) en de Amele van Papoea Nieuw Guinea heel normaal om de baby de hele dag bij zich te dragen en met korte tussenpozen te voeden, dag en nacht.
Los van culturele normen en waarden
Als kinderen de kans krijgen zo lang te drinken als zij zelf willen, stoppen ze gewoonlijk tussen de drie en vier jaar, zonder strijd of emotioneel trauma.
Bij dieren spelen culturele normen en waarden op het gebied van borstvoeding geen rol. Daarom is het interessant te kijken naar hun natuurlijke speenleeftijd. Hier blijkt deze samen te hangen met een aantal factoren.
- Leeftijd waarop het jong zijn eerste blijvende kiezen krijgt: bij primaten blijkt dat het moment te zijn waarop gespeend wordt. Bij een mens zou dat rond de 5,5 of 6 jaar zijn.
- Draagduur: bij chimpansees en gorilla’s (genetisch gezien het nauwst aan de mens verwant) wordt ongeveer zes maal de draagtijd gevoed. In het geval van de mens zou dat betekenen zes maal negen maanden, dus 4,5 jaar.
- Geboortegewicht: zwaardere zoogdieren (waartoe de mens ook behoort) zogen hun jong tot deze hun geboortegewicht verviervoudigd hebben. Bij de mens wordt die verviervoudiging behaald tussen de 2,5 en 3,5 jaar.
- Volwassen gewicht: uit een studie blijkt dat primaten jongen spenen als ze ongeveer een derde van hun volwassen gewicht hebben bereikt. Dit gebeurt bij mensen tussen de vijf en zeven jaar.
- Geslachtsrijpheid: uit een studie waarbij geslachtsrijpheid en speenleeftijd bestudeerd werden, bleek dat bij mensapen gespeend wordt zodra de helft van de geslachtsrijpe leeftijd is bereikt. Dit zou bij mensen rond de zes tot zeven jaar zijn.
- Immuunsysteem: uit onderzoek blijkt dat het immuunsysteem van een kind pas op zesjarige leeftijd rijp is. Aangezien duidelijk is bewezen dat moedermelk het immuunsysteem helpt opbouwen en dit aanvult met antistoffen van de moeder zo lang er moedermelk geproduceerd wordt, zou hieruit kunnen worden afgeleid dat de minimum speenleeftijd 2,5 is met een maximum van zeven jaar.
Minimale speenleeftijd
De speenleeftijd loopt per cultuur en per persoon uiteen. Daarom spreken we liever over een minimale speenleeftijd. Oftewel een minimale periode waarin de nadelen van kunstmatige zuigelingenvoeding t.o.v. borstvoeding worden voorkomen. Uit onderzoeken blijkt dat baby’s die kunstmatige zuigelingenvoeding kregen een groter risico hebben om ziek te worden en een lager IQ hebben dan borstgevoede baby’s. Bovendien blijkt dat hoe langer baby’s borstvoeding krijgen (minimaal tot de leeftijd van twee jaar) hoe beter zij scoren. Met andere woorden, de baby’s die met 18-24 maanden gewoon borstvoeding kregen scoorden het best, daarna die van 12-18 maanden, dan die van 6-12 maanden en het laagst (maar nog altijd hoger dan de baby’s en gevoed met kunstmatige zuigelingenvoeding) die van 0-6 maanden
De World Health Organization ondersteunt eerdergenoemde conclusies met het advies borstvoeding te geven, in ieder geval tot het kind twee jaar is en daarna nog zo lang het voor zowel moeder als kind acceptabel is.
Concluderend kan gesteld worden dat kinderen er baat bij zouden hebben als de cultuur waarin het kind opgroeit zich aanpast aan de natuur die het kind voedt en kinderen de kans zouden krijgen zolang te drinken als zij zelf zouden willen.
Bronnen
- Katherine Dettwyler: Why nurse toddlers, geschreven op 5 augustus 1995 Copyright op inhoud: 1999 Sue Ann Kendall en Katherine Dettwyler
- Katherine Dettwyler: ‘A time to wean’ in Breastfeeding: Biological Perspectives. Uitgegeven door Aldine de Gruyter
- Cynthia Good Mojab, ‘The cultural art of breastfeeding’ in Leaven, vol. 36 No. 5, October-November 2000 pp. 87-91
- World Health Organization about breastfeeding
Lees ook
- Wiegedood en borstvoeding
- Samenstelling van moedermelk en voedingsfrequentie
- Borstvoeding, meer dan voeding
- Doorslapen en borstvoeding