In het kader van de Wereld Borstvoeding Week doen belangengroepen en individuen elk jaar mee aan een wereldwijde campagne voor de promotie van borstvoeding. Ook in Mozambique was er dit jaar een campagne in de week van 1 tot en met 8 augustus. Het Ministerie van Gezondheidszorg, Unicef, IBFAN en WHO werkten samen om van deze campagne een succes te maken. Petra werkt in Mozambique voor de ICCO en is betrokken bij allerlei borstvoedingactiviteiten. Zij schetst in dit verhaal een beeld van de WBW 2008 in Mozambique en ze geeft een korte uitleg waarom de promotie van borstvoeding zo nodig is in dit Afrikaanse land.
Hoe gaat dat in Mozambique?
De Wereld Borstvoeding Week was een goede gelegenheid om krachten te bundelen en extra aandacht te geven aan borstvoeding in Mozambique. Het Ministerie van Gezondheidszorg had al haar partners uitgenodigd om mee te werken. In Maputo vond de opening van de Wereld Borstvoeding Week plaats op 1 augustus.
Voor de gelegenheid was de zangeres Neyma, een nationale beroemdheid, gevraagd om met haar pasgeboren baby op de foto te gaan. Al borstvoedend verscheen ze in spots op televisie, op posters en op t-shirts. Door een idool in de campagne te betrekken werd de jeugd aangesproken, een hele belangrijke groep als toekomstige ouders, maar ook omdat hier veel tienerzwangerschappen voorkomen. De jeugd is daarnaast heel beïnvloedbaar door reclame vanwege hun wil om modern te zijn.
Op 1 augustus verzamelden zich mensen van allerlei organisaties en iedereen liep vervolgens al zingend en met spandoeken omhoog naar het gezondheidscentrum Bagamoyo in Maputo. Deze manier van manifesteren wordt veel gebruikt om aandacht te vragen voor onderwerpen en dit keer ging de boodschap over borstvoeding. Allerlei mensen liepen hun huis uit om te kijken waar het over ging en kinderen voegden zich bij de stoet.
Muziek en theater
Bij het gezondheidscentrum hadden zich verpleegsters, zwangere vrouwen, moeders en scholieren verzameld om het programma bij te wonen. Met muziek en theater werd duidelijk gemaakt wat de voordelen zijn van borstvoeding.
Muziek is één van de belangrijkste communicatiemiddelen in Mozambique. Bij elke gelegenheid wordt er gezongen en gedanst: het zingen van een lied met een boodschap is een goede en leuke manier om een basisboodschap door te geven. Vijftig vrouwen zingend over borstvoeding laat écht wel een indruk achter. Veel meer dan in Nederland wordt dit gebruikt om voorlichting te geven, met name omdat niet iedereen kan lezen en omdat met de televisie lang niet iedereen bereikt wordt.
Door middel van theater werd uitgebeeld welke misverstanden, taboes en gewoontes er bestaan over borstvoeding. Een jonge moeder die bang is dat ze haar figuur verliest, een vader die denkt dat kunstvoeding het beste is voor zijn kind en een schoonmoeder die de baby stiekem traditionele geneesmiddelen toedient. Steeds hielp een voorlichter het publiek de goede keuze te maken. De acteurs in dit soort stukken zijn meestal erg goed en de stukken hilarisch. Er wordt heel wat afgelachen, vooral omdat de situaties zo herkenbaar zijn voor het publiek!
Drie vrouwen die zelf exclusief borstvoeding geven vertelden over hun eigen ervaringen en lieten zien dat exclusief borstvoeden mogelijk is en grote voordelen heeft. Als levende bewijs lieten ze hun prachtige, gezonde baby’s zien. Zij waren onderdeel van een vrouwen groep die was opgericht in het gezondheidscentrum. Vrouwen kunnen daar hun ervaringen en vragen delen en krijgen advies van een verpleegster of een vrijwilliger over gezondheid van moeder en kind én over borstvoeding.
Gedurende de rest van de week vonden in allerlei ziekenhuizen in Mozambique activiteiten plaats om extra aandacht te geven aan borstvoeding.
Uitdagingen
Deze initiatieven vormen een stap in de goede richting, maar helaas gebeurt er nog veel te weinig op dit gebied in Mozambique. Het personeel in ziekenhuizen en gezondheidscentra is niet voldoende op de hoogte van recente aanbevelingen over onder andere borstvoeding en HIV. Er is een schrijnend tekort aan verplegend personeel en artsen, waardoor het personeel weinig tot geen tijd heeft om vrouwen goed voor te lichten over borstvoeding en kindervoeding. De afstand tot de gezondheidscentra is voor velen veel te groot. Sommige mensen moeten tientallen kilometers lopen als ze ziek zijn of moeten bevallen. Veel vrouwen bevallen daarom thuis, zonder assistentie van professionals. Deze bevallingen zijn risicovol voor moeder en kind en er is geen prenatale en postnatale zorg. Ook de hulp en informatie om borstvoeding op een goede manier te starten is afwezig.
Verschillende verenigingen en organisaties proberen een bijdrage te leveren aan het informeren en steunen van vrouwen, door het organiseren van bijeenkomsten, campagnes, hulpgroepen, etc. Helaas, met de vele problemen die Mozambique kent zoals HIV/AIDS, malaria, armoede en overstromingen krijgt borstvoeding niet altijd volledige aandacht en zijn er niet voldoende middelen om iedere moeder en ieder kind te bereiken. Het blijft een enorme uitdaging om borstvoeding op de agenda te krijgen.
Waarom is borstvoeding een belangrijk onderwerp in Mozambique?
‘In Afrika geeft toch iedereen borstvoeding?’, is wat vaak gedacht wordt. En voor een groot deel is dat ook waar. Maar borstvoeding geven is niet hetzelfde als goed borstvoeding geven. De Wereld Gezondheids Organisatie beveelt aan om zes maanden exclusief borstvoeding te geven en vervolgens door te gaan met borstvoeding totdat het kind twee jaar of ouder is, naast de andere maaltijden die het kind dan al krijgt. Moeilijkheden die Mozambikaanse moeders tegenkomen bij het borstvoeden zijn op vele gebieden vergelijkbaar als die van Nederlandse moeders, maar er zijn ook specifieke problemen zoals traditionele geneesmiddelen en HIV/AIDS.
Exclusief borstvoeding
In Mozambique krijgen baby’s bijna nooit exclusief borstvoeding. Conform de eeuwenoude Mozambikaanse traditie krijgen baby’s vanaf de dag dat ze geboren worden een kruidenmengsel toegediend; een medicijn dat het kind moet beschermen tegen stuipen, koortsaanvallen, en meer van dat soort kwalen. Het is een soort thee – getrokken uit bladeren, schors, wortels en kruiden. Ook al is het goed bedoeld, het berokkent vaak ernstige schade aan de gezondheid van de baby zoals diarree, uitdroging en interne bloedingen, soms met de dood als gevolg.
Naast dit kruidenmengsel krijgen baby’s op jonge leeftijd water, soepjes, papjes en kunstvoeding uit de fles als daar geld voor is. Moeders roepen al gauw: ‘Ik heb niet genoeg melk’. Ook wordt het geven van kunstvoeding verbonden met moderniteit en rijkdom, met name in de stad. Veel jonge moeders (en vaders) in Maputo geven daarom de voorkeur aan de fles.
De meeste Mozambikaanse families hebben echter geen goede omstandigheden om kunstvoeding te geven. Het inkomen is te laag of te onregelmatig om gedurende een lange periode melk te kopen. Bedenk maar eens hoeveel het kost om een jaar lang blikken poedermelk te kopen voor je baby, terwijl ongeveer driekwart van de Mozambikanen van minder dan twee dollar per persoon per dag moet rondkomen! Daarnaast is schoon drinkwater schaars; water wordt gekookt op gas, houtskool of hout en ook dat is duur. Bovendien zijn veel vrouwen analfabeet en kunnen de instructies voor het klaarmaken van de poedermelk niet lezen. Als ze al in het Portugees op de verpakking staan! Het grootste deel van de kunstvoeding wordt namelijk geïmporteerd uit landen waar Engels, Arabisch of Chinees gesproken wordt, zonder dat de etiketten worden aangepast voor gebruik in Mozambique. Deze omstandigheden maakt het geven van kunstvoeding heel erg gevaarlijk voor de pasgeboren baby.
Het meest zorgwekkende probleem is de HIV/AIDS epidemie, ook in het kader van borstvoeding. Het HIV-virus kan namelijk worden overgedragen van moeder op kind, niet alleen tijdens de zwangerschap en bevalling, maar ook via de moedermelk. Moeders moeten een afweging maken tussen het risico op HIV-overdracht en de beste voeding voor hun kind. Een hele moeilijk keuze! Bovendien zijn vrouwen bang voor discriminatie als ze geen borstvoeding geven, want het is een teken van eventuele seropositiviteit.
Helaas worden mensen die seropositief zijn geconfronteerd met sociale uitsluiting in de buurt, op het werk en zelfs in de familie. Als gevolg van deze angst geeft de moeder achter gesloten deuren de fles en voor het oog van familie en de buurt borstvoeding. Niet wetende dat mixen van kunstvoeding en borstvoeding het hoogste risico op overdracht van het HIV-virus op haar kindje met zich meebrengt. De kunstvoeding kan namelijk hele kleine wondjes veroorzaken in de nog kwetsbare ingewanden van de baby, die het virus in de moedermelk vervolgens toegang tot de bloedbaan bieden. Het is dus óf exclusieve borstvoeding zonder wondjes óf exclusieve kunstvoeding zonder HIV-virus. De combinatie borstvoeding en kunstvoeding is fataal!
In de armoede waarin de meeste families leven is het geven van kunstvoeding bijna onmogelijk zonder grote risico’s voor de gezondheid van de baby. Ook voor seropositieve moeders is exclusief borstvoeden vaak de beste keuze: het risico op overdracht van het HIV-virus wordt geminimaliseerd én de baby geniet van alle voordelen van borstvoeding.
-
\t
- Geschreven door Petra Hofman. Petra is adviseur organisatie ontwikkeling bij IBFAN Mozambique, een netwerk van organisaties en individuen dat zich inzet voor de het stimuleren en beschermen van borstvoeding in Mozambique. Petra is uitgezonden door ICCO en geeft training en advies over organisatie aspecten als programma management, monitoring en evaluatie, en strategische planning om het netwerk sterker te maken en zo meer moeders en hun kinderen te bereiken.