Medicijngebruik en borstvoeding geven, gaat dat wel samen? Veel vrouwen denken dat een paracetamol nemen nog net mag en nemen schuldbewust af en toe zo’n pijnstiller. Veel moeders weten niet dat ze een keuze hebben en stoppen met de borstvoeding op het moment dat ze een medicijn moeten gebruiken. Ook artsen zijn vaak onvoldoende op de hoogte.
In dit artikel leggen Kirsten en Rieneke, beide lactatiekundige IBCLC, je uit hoe en waarom bepaalde medicijnen in je borstvoeding terecht komen en andere juist niet. Nu kan je makkelijker een keuze maken als je een medicijn moet gebruiken.
De aanmaak van moedermelk
Om te begrijpen waarom medicijnen wel of niet terecht komen in de moedermelk, leggen we eerst uit hoe moedermelk gemaakt wordt.
Je borsten bevatten melkklieren, die op hun beurt bestaan uit o.a. melkproducerende cellen. De samenstelling van de moedermelk is vergelijkbaar met de samenstelling van met name het bloed. Dat komt omdat allerlei stoffen die in het bloed circuleren zowel erin als weer uit die cellen kunnen waar moedermelk gemaakt wordt. Medicijnen die in de bloedbaan zitten, kunnen daarom in de melk terecht komen.
Soms echter, kunnen medicijnen de bloed-melkbarrière niet passeren. De moleculen van de werkzame stof zijn bijvoorbeeld te groot. Insuline is hier een voorbeeld van. We vertellen er later in dit artikel meer over.
Wat bepaalt nu of een medicijn veilig gebruikt kan worden of niet?
Moment van medicijngebruik in de borstvoedingperiode
Leeftijd kindje
Wanneer je al langere tijd borstvoeding geeft en je kindje groter is, kun je een medicijn eerder zonder probleem gebruiken dan wanneer je kindje prematuur is of nog maar net geboren. Dat komt omdat een prematuur kindje kwetsbaarder is dan een stevige zes maanden oude baby.
Melkmakende cellen
Vlak na je bevalling sluiten de melkmakende cellen in je borsten nog niet goed op elkaar aan en laten dus gemakkelijk stoffen toe die daardoor van alle kanten in de cellen kunnen doordringen. Na een paar dagen zwellen deze melkmakende cellen op, doordat ze volop melk gaan produceren. Dan liggen de cellen zo dicht tegen elkaar aan dat de stoffen in je bloedbaan nog maar een relatief klein oppervlak van de cellen kan bereiken. De toegang is daarmee beperkt en daarom kunnen deze stoffen veel minder makkelijk in de cel doordringen.
Zich aan vetbindende stoffen of aan eiwitbindende stoffen
Moedermelk is niet de vetste melk in vergelijking met de melk van andere zoogdieren, maar is toch aantrekkelijk voor zich aan vet bindende stoffen. Medicijnen die makkelijk in vet oplossen of zich graag hechten aan vetcellen gaan dus makkelijker over in moedermelk dan medicijnen die niet van vet houden.
Daarnaast zijn er medicijnen die zich in het bloed van de moeder binden aan de eiwitten die daar ook circuleren. Wanneer een medicijn zich graag aan eiwit bindt, dan gaat het juist moeilijk over van het bloed in de moedermelk
Concentratie medicijn in moeders bloed
Je kunt stellen dat een hoge concentratie medicijn in het bloed van de moeder leidt tot een hoge concentratie medicijn in haar melk. Bij alcohol is dat goed te zien. Elke verhoging, of verlaging van de alcohol in het bloed, is vrijwel direct zichtbaar in de melk. Maar andere stoffen hebben juist nauwelijks invloed op de concentratie in het bloed, omdat ze bijvoorbeeld op de huid gesmeerd worden. Daardoor gaan zij moeilijk in het bloed over en bereiken dus niet of in een heel lage concentratie de melkklieren. Ook de meeste stoffen die geïnhaleerd worden blijven in de longen en komen amper in de bloedbaan en praktisch niet bij de melkklieren.
Hoogste concentratie
Een medicijn gaat maar een bepaalde tijd mee, het bereikt op een bepaald moment na inname een piekconcentratie in het bloed van de moeder. Daarna neemt de concentratie af. Die piekconcentratie kan snel afnemen of juist langzaam afnemen. Wanneer bekend is na hoeveel tijd na inname de piek in de concentratie is, en wanneer bekend is hoe lang die piekconcentratie duurt, dan kun je vermijden rond die piektijd te voeden.
#moet je het medicijn dagelijks meerdere malen innemen, geef je kindje dan de borst vlak voor je het medicijn neemt;
#moet je een medicijn dagelijks maar eenmaal slikken, neem het dan voor je kindje de langste slaap gaat maken; vaak zal dit zijn na een nachtvoeding of als je kindje geen nachtvoeding meer krijgt, voor je zelf gaat slapen, of na de laatste avondvoeding.
Moleculair gewicht
Werkzame stoffen in een medicijn met een hoog moleculair gewicht gaan moeilijk over in moedermelk. Ze zijn te groot om de celwand van de melkklieren te passeren. Dit geldt bijvoorbeeld voor insuline.
Halfwaardetijd
Medicijnen worden door je lijf verwerkt en afgebroken: dat duurt een bepaalde tijd. Als je de halfwaardetijd weet, kan je uitrekenen hoe lang het duurt voordat de concentratie medicijn uit je bloed is verdwenen. Na één halfwaardetijd is de concentratie gehalveerd. Een medicijn is volledig verdwenen uit je lichaam als er (ongeveer) vijf maal een halfwaardetijd is verstreken.
Dus: nadat de eerste halfwaardetijd is verstreken is 50% van de oorspronkelijke hoeveelheid medicijn nog over.
De tweede keer is de helft daarvan, dus 25% over. De derde keer is dat dan gedaald naar 12,5%. Na de vierde halfwaardetijd is dat 6,25%. En na vijf keer een halfwaardetijd is de concentratie nog maar 3% van de oorspronkelijke hoeveelheid, dus zeggen we dan 0%.
Voorbeelden halfwaardetijden
Ibuprofen (pijnstiller) – halfwaardetijd 2 – 2,5 uur
Naproxen (pijnstiller) – halfwaardetijd 12 – 15 uur
Cannabis/Hasj (drug/kruid) – halfwaardetijd 25 – 57 uur
Dat betekent dat: Ibuprofen na 10 – 15 uur verdwenen is uit je lijf, terwijl Cannabis daar minimaal 125 uur, dus vijf dagen, voor nodig heeft.
Het verdient de voorkeur, als je te kiezen hebt, en als je overlegt met je arts, om een medicijn te slikken met een zo kort mogelijke halfwaardetijd. Je lichaam heeft dit medicijn sneller afgebroken en je kindje zal dus minder medicijn via de melk binnen krijgen.
Als je weet wanneer het medicijn minder in je bloed aanwezig is, kun je hier rekening mee houden met het voeden. Je kunt bijvoorbeeld je kindje aanleggen als de eerste halfwaardetijd voorbij is.
Is een medicijn bestand tegen de werking van het spijsverteringskanaal?
Sommige medicijnen zijn niet bestand tegen de stoffen die ze tegenkomen op hun tocht door het spijsverteringskanaal van je kindje. Ze raken daardoor hun werkzaamheid al snel kwijt of bereiken het bloed van je kindje niet. Ze kunnen dan ook geen schade berokkenen.
Voorbeeld
Als je zelf bepaalde medicatie krijgt met een injectie. Zou je dit medicijn slikken, dan wordt het in jouw spijsvertering vernietigd. Je hebt dan een injectie rechtstreeks in je bloedbaan of spier nodig. Als er van de werkzame stof van dit medicijn iets in de melk zou komen, wordt het dus door de spijsvertering van je baby afgebroken, waardoor het niet meer werkzaam is.
Welke afwegingen maak je wanneer je een medicijn moet gebruiken
Nadelen bijwerkingen tegenover voordelen borstvoeding
Belangrijk is dat je kind geen schade ondervindt van jouw medicijngebruik. Maar minstens zo belangrijk is dat je kind ook niet de moedermelk wordt onthouden terwijl jij een medicijn slikt dat veilig is in combinatie met borstvoeding. Of dat je een ander medicijn had kunnen krijgen dat veilig is met borstvoeding.
De mogelijke bijwerkingen van een werkzame stof in jouw medicijnen op je kind moeten altijd worden afgewogen tegen de verhoogde gezondheidsrisico’s die het beëindigen van de borstvoeding met zich meebrengt.
Lactatiekundigen en vrijwilligers van de borstvoedingorganisaties kunnen je op weg helpen en met jou bekijken of jouw medicatie samengaat met borstvoeding. Of ze kunnen een alternatief zoeken dat goed samengaat met borstvoeding. Natuurlijk kun je zelf al op deze verklarende lijst kijken en je conclusies trekken.
Medicijnen in zwangerschap ook OK bij borstvoeding?
Het lijkt logisch dat een medicijn dat je mocht slikken tijdens je zwangerschap ook veilig is te gebruiken in combinatie met borstvoeding. Dit is niet per definitie zo, dus kijk altijd in de medicijnen- en borstvoedinglijst op deze site en/of vraag je lactatiekundige om advies.
En hoe zit het met gebruik van kruiden en homeopathie?
Kruiden lijken ook veilig, maar kunnen net zo goed bijwerkingen hebben. Soms zijn de bijwerkingen niet schadelijk voor je kindje, maar kunnen wel je melkproductie verminderen. Salie is bijvoorbeeld een kruid dat je melkproductie remt.
Belangrijke onderzoeken
Pionier op het gebied van borstvoeding en medicijngebruik is de onderzoeker Thomas Hale.
Door zijn onderzoek kunnen medicijnen worden ingedeeld naar code, waarbij een medicijn met Code L1 een veilig middel is om tijdens de borstvoedingperiode te gebruiken en een medicijn met Code L5 afgeraden wordt om te gebruiken tijdens de borstvoeding.
Wie kan je helpen
-
\t
- Diverse artikelen over borstvoeding en medicijngebruik
- Welk medicijn mag bij borstvoeding?
- Medication and breastfeeding: an explanatory list for mothers and professionals
- Een medicijnconsult via Kenniscentrum Borstvoeding
- De lactatiekundige in je regio
- De borstvoedingslijn voor de avonden en nachten
- Middelen bij infectiezieken tijdens de borstvoeding
- Arzneimittelsicherheit in Schwangerschaft und Stillzeit, de Shaefer-online. Schaefer is een toonaangevend naslagwerk voor medicatie bij zwangerschap en lactatie. Samengesteld en onderhouden door PD Dr. med. Christof Schaefer (Kinderarzt; Projektleitung); Dr. med. Corinna Weber-Schöndorfer (Innere Medizin); Cornelia Borisch (Gynäkologin); Stephanie Padberg (Kinderheilkunde); Dr. med. Maria Hoeltzenbein (Humangenetikerin); Mary Panse (Medizinpädagogin); Prof. Dr. Anke Rohde (Gynäkologische Psychosomatik, Universitätsfrauenklinik Bonn) en goedgekeurd door het Bundesministerium fuer gesundheit.
\t
\t
\t
\t
\t
Bron
Credits
-
\t
- Susanne met drie zoons en Tygo van zes maanden. Susanne geeft borstvoeding en gebruikt Sertraline; is veilig bij borstvoeding
- Medela – doorsnede overzicht borst
- Léontine van Geffen-Lamers – foto’s pillen
\t
\t