De discussie borst of fles is een soort ‘perpetuum mobile’: eenmaal aangezwengeld houdt hij nooit meer op. Ik heb al meermalen gemerkt dat sommigen reageren op ‘overmatige borstvoedingspromotie’ – vooral als die gepaard gaat met negatieve uitingen over kunstvoeding – alsof borstvoedende moeders een soort sekte zijn. Dit woord heb ik zelfs ooit letterlijk naar mijn hoofd gekregen. Alsof borstmoeders ‘het licht hebben gezien’ en ‘anderen willen bekeren’. Ik kan dit niet begrijpen. Soms krijg ik het gevoel alsof ik in een Brave New World ben beland, waar alles wat kunstmatig en onnatuurlijk is als normaal wordt beschouwd en wat normaal en natuurlijk is met argusogen wordt bekeken.
De gevaren van roken
Het doet me denken aan de manier waarop tabaksfabrikanten rokers lange tijd in het duister hebben gehouden omtrent de gevaren van roken. Ook dit werd gebracht als een ‘persoonlijke keuze’ en een ‘kwestie van voorkeur’ en de vrijheid om zelf te kiezen werd gebruikt als argument om hun product ongebreideld aan te prijzen. Degenen die dit beleid begonnen aan de kaak te stellen, werden aanvankelijk ook bestempeld als fanatieke anti-rokers: inmiddels is het gelukkig algemeen geaccepteerd dat het de voorkeur verdient niet te roken.
Ik laat eenieder in zijn of haar waarde en doe mijn best om de keuze van ouders, op welk gebied dan ook, te respecteren, hoe moeilijk dat soms ook is. De keuze ‘fles of borst’ wordt mijns inziens echter veel te makkelijk gemaakt. Men besteedt uren en dagen aan het uitzoeken van een mooie kinderkamer, maar een beslissing die zo belangrijk is voor de gezondheid van je kind wordt vaak genomen op basis van persoonlijke voorkeur, zonder dat er al te veel tijd en aandacht in wordt gestoken.
Borstvoeding is de normale voeding voor een zuigeling. Ik ben blij dat er een betrouwbaar alternatief is ontwikkeld voor gevallen waarin de moeder om welke reden dan ook geen borstvoeding kan geven. Vroegere taferelen van baby’s die onbewerkte koe- of geitenmelk kregen of zelfs rechtstreeks uit de uier van een koe te drinken kregen, behoren gelukkig tot het verleden. Inmiddels is kunstvoeding dankzij het reclameoffensief van de fabrikanten echter verheven tot ‘eigenlijk net zo goed als moedermelk, behalve de afweerstoffen’. Het wordt gepromoot als een vrijwel gelijkwaardig alternatief voor moedermelk. In werkelijkheid lijkt het toch vooral op koemelk.
Welke voeding is de norm
In onze westerse maatschappij wordt kunstvoeding inmiddels beschouwd als de norm. Borstvoeding is hiermee gereduceerd tot een extraatje voor je baby: “het is leuk als je het geeft, maar niet nodig”. In werkelijkheid is alles in het lichaampje van een baby berekend op borstvoeding en is er helaas geen enkele wijze waarop kunstvoeding dit ‘totaalpakket’ kan imiteren. Borstvoeding is bijvoorbeeld noodzakelijk voor de groei van de hersenen, die pas enkele jaren na de geboorte volgroeid zijn, en voor de voltooiing van het immuunsysteem. Zonder borstvoeding groeien de hersenen dus niet optimaal en wordt het immuunsysteem niet volledig ontwikkeld. Elk kind heeft daarom borstvoeding NODIG voor een goede ontwikkeling. Hoe minder borstvoeding het krijgt, hoe minder goed het zich ontwikkelt.
De risico’s van kunstvoeding
De risico’s voor de gezondheid die kunstvoeding veroorzaakt, worden vrijwel nergens genoemd (hoogstens in omgedraaide vorm als de ‘voordelen van borstvoeding). Meestal wordt de lezer zoet gehouden met een overzichtelijk lijstje voor- en nadelen, waarin alleen oppervlakkigheden worden genoemd als ‘borstvoeding is gratis’, ‘het is altijd op temperatuur’ en ‘iemand anders kan ook eens een flesje geven’. Vaders en moeders die informatie zoeken om een bewuste keuze te maken, zijn hier niet mee gediend. Ze hebben recht op een eerlijke voorstelling van zaken.
Het is hoog tijd dat we het beestje gewoon bij het naampje gaan noemen en er niet langer omheen draaien. Het publiek – lees: moeders – wordt onwetend gehouden van de gevaren van kunstvoeding en het belang van borstvoeding onder het mom: ze moeten zich vooral niet schuldig voelen. Maar waarom zou een moeder zich schuldig voelen omdat ze niet op de hoogte was van de feiten? Ze kan hoogstens boos zijn dat niemand haar dat heeft verteld. Als ze borstvoeding wilde geven en het is haar niet gelukt, dan heeft zij haar best gedaan. Een schuldgevoel is dan niet terecht. Als zij geen borstvoeding (meer) wil geven, dan is dat haar bewuste keuze en is een schuldgevoel evenmin op zijn plaats.
Het gaat om kansen en gemiddelden
Een vaak gebruikt argument voor flesvoeding is: ik ben ook met de fles grootgebracht en ik ben prima gezond. Gelukkig is het waar dat de meeste kinderen ook met kunstvoeding gezond groot worden. Uit onderzoek blijkt echter dat kunstvoeding tot een groter risico op allerlei aandoeningen en ziekten leidt. Deze onderzoeken worden gecorrigeerd voor factoren die de uitslagen kunnen beïnvloeden, zoals erfelijkheid, opleiding van de ouders, sociale afkomst enz. Ze zijn natuurlijk gebaseerd op gemiddelden, dus het kan best zijn dat je in je omgeving voorbeelden van het tegendeel ziet. Het is niet zo dat je een kind per se iets aandoet door het kunstvoeding te geven, maar de kans dat het bepaalde ziekten en aandoeningen krijgt, wordt er wel door vergroot. Het gaat dus om kansen en gemiddelden.
Jaarlijks overlijden 1,5 miljoen kinderen omdat ze geen borstvoeding krijgen. Dit schokkende cijfer heeft betrekking op de Derde Wereld, waar vanwege de slechte hygiënische en economische omstandigheden het gebruik van kunstvoeding levensgevaarlijk kan zijn. Vaak wordt gedacht dat het in het westen wel meevalt met de risico’s van kunstmatige zuigelingenvoeding. Uit een onderzoek in de Verenigde Staten is echter gebleken dat 4 van de 1000 sterfgevallen onder baby’s te wijten is aan het feit dat ze kunstvoeding kregen.
Weer die tabaksfabrikanten
Ook ik geloofde dat de flesvoeding van tegenwoordig van zo’n goede kwaliteit was dat een kind er heus niet ziek van zou worden. Na het lezen van enkele boeken over de politieke betekenis van borstvoeding (“The Politics of Breastfeeding” en “Milk, Money and Madness”), ben ik tot inkeer gekomen. De wijze waarop kunstvoeding wordt gepromoot, is niet minder dan crimineel. De tactieken die hierbij gebruikt worden, zijn vergelijkbaar met die van tabaksfabrikanten.
Nu ik me in het onderwerp verdiept heb, ben ik me bewust geworden van de verborgen boodschappen in de propaganda van de kunstvoedingsfabrikanten die langzaamaan gemeengoed zijn geworden. Deze frases komen altijd terug in discussies over borstvoeding. Bijvoorbeeld het schuldgevoelverhaal en “beter een blije flessenmoeder dan een boze borstmoeder”. Zelfs ‘borstvoedingsgoeroes’ zoals ze soms schertsend worden genoemd, bezondigen zich hieraan. Door me in de materie te verdiepen en een kritische blik te ontwikkelen bij het lezen van informatie over borstvoeding, heb ik meer inzicht gekregen in de wijze waarop ons taalgebruik beïnvloed is door de marketinglawine van de kunstvoedingsindustrie.
Respect voor de keuze
Dit gezegd hebbende vind ik wel dat elke moeder zelf de keuze moet maken of en hoelang zij haar kind borstvoeding geeft. Haar keuze moet gerespecteerd worden. Er kunnen allerlei zaken meespelen waar een buitenstaander geen weet van heeft. Bovendien werkt het alleen maar averechts als je een moeder probeert over te halen door te wijzen op het belang van borstvoeding of de nadelen van kunstvoeding. Dit heeft misschien nut als iemand nog niet helemaal van haar keuze is overtuigd, maar niet als haar besluit al vaststaat, en al helemaal niet als ze tegen haar zin heeft moeten stoppen met de borstvoeding. Dit geeft meestal veel verdriet, zelfs jaren later nog. Hier is de nodige tact op zijn plaats.
Het verdedigen en promoten van borstvoeding is in geen geval gericht tegen moeders maar juist bedoeld om voor hun rechten op te komen. Een fiks tegenwicht tegen het marketinggeweld van de zuigelingenvoedingsindustrie is echter wel nodig. Als moeders moeten we hierin solidair zijn, of we nu borstvoeding geven of niet. Het gaat om het recht, niet de plicht, om borstvoeding te geven. Dit is een recht voor moeders en kinderen en verdient daarom bescherming.
Lees ook
- Every Woman’s Right to Breastfeed WABA
- Over borstvoeding en taalgebruik
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas, lactatiekundige Helmond
- Eten voor de Kleintjes, kleintjes van 0-4 leren zelf eten, Stefan Kleintjes, kinderdiëtist en lactatiekundige Groningen Bedum; 10e druk september 2019
- Bestel hier je boeken bij Kenniscentrum Borstvoeding