Moeders die borstvoeding geven, vragen regelmatig hoe ze kunnen weten of hun baby’s genoeg melk krijgen. De borst is geen fles, en je kunt de borst niet tegen het licht houden om te zien hoeveel milliliter melk de baby heeft gedronken. Maar dit is juist goed! We hoeven helemaal niet te weten hoeveel de baby drinkt, we hoeven alleen maar te weten of de baby genoeg krijgt. In onze door cijfers geobsedeerde maatschappij is het voor sommige moeders moeilijk te accepteren dat ze niet precies zien hoeveel melk de baby binnenkrijgt. Er zijn echter wel manieren om te weten dat de baby voldoende krijgt.
Hoe weet je of je baby genoeg krijgt?
Op de lange duur is de mate waarin de baby aankomt de beste indicatie of hij genoeg krijgt, maar richtlijnen over passende gewichtstoename voor flesgevoede baby’s zijn niet geschikt voor baby’s die borstvoeding krijgen. Op de korte termijn zijn er ook manieren om te weten te komen of de baby genoeg krijgt, door te kijken naar hoe goed de baby aan de borst drinkt, en zelfs door gewoon de baby te observeren na een voeding ‘ is de baby tevreden, of maakt hij nog hapbewegingen of sabbelt hij op zijn vuistjes?
Karakteristieke manier waarop de baby drinkt
Een baby die een goede hoeveelheid melk uit de borst krijgt, drinkt op een zeer karakteristieke manier. Als een baby melk binnenkrijgt (het simpele feit dat hij de borst in de mond heeft en zuigbewegingen maakt betekent niet dat hij melk binnenkrijgt), zul je een pauze zien bij het puntje van de kin nadat hij maximaal geopend is en voor hij zijn mond weer sluit, zodat een slok als volgt gaat: mond wijd open – pauze – mond sluit. Als je dit op jezelf wilt uitproberen, steek dan je wijsvinger of een andere vinger in je mond en zuig alsof je op een rietje zuigt. Terwijl je naar binnen zuigt, zakt je kin en hij blijft laag zo lang als je zuigt. Wanneer je stopt met zuigen, komt je kin weer omhoog. Dezelfde pauze die je ziet bij de kin van de baby als hij dit aan de borst doet, betekent een mondvol melk. Hoe langer de pauze, hoe meer de baby kreeg. Nu je deze pauze begrijpt kun je zoveel van de onzin die aan borstvoedende moeders wordt verteld over op de klok voeden, pareren zoals ‘voed de baby twintig minuten aan elke kant’. Twintig minuten van wat? Zuigen zonder te drinken? Zuigen en drinken (met enkele pauzes in de kinbewegingen)? Of alleen maar lange-pauze-zuigbewegingen? Een baby die twintig minuten achter elkaar op deze manier (met pauzes) drinkt, zal de tweede kant mogelijk niet eens meer nemen.
Een baby die twintig uur sabbelt (en niet drinkt) zal hongerig van de borst komen. Op deze borstvoedingvideo’s kan je de pauze bij het kinnetje van de baby zien. Als een baby die op deze manier drinkt zelf de borst loslaat, laat hij waarschijnlijk weten dat hij genoeg heeft gehad. Als de baby alleen maar zuigt zonder te drinken (en dus zonder pauzes) zal de baby na de voeding nog steeds honger hebben.
Speel voor detective; wat doet de kin van de baby wanneer hij stopt? Als de melk goed stroomt, kan de baby ofwel die melk doorslikken ofwel even een pauze nemen. (De baby hoeft overigens niet onophoudelijk te zuigen om melk te krijgen en de meeste baby‘s doen dit dan ook niet). Als de melk niet goed stroomt, heeft de baby geen andere keus dan te zuigen zonder te drinken. Als dit het geval is, pas dan borstcompressie toe om de stroom te stimuleren.
De ontlasting van de baby
In de eerste dagen na de bevalling poept de baby meconium, een donkergroene, bijna zwarte substantie. Meconium verzamelt zich tijdens de zwangerschap in de darmen van de baby. De meconium wordt in de eerste paar dagen uitgepoept en omdat de baby steeds meer melk drinkt, wordt de poep tegen de derde dag lichter. Meestal ziet de poep er tegen de vierde dag uit als normale borstvoedingspoep. Die normale borstvoedingspoep is deegachtig tot waterig, is mosterdkleurig en heeft doorgaans weinig geur. Poep kan echter zeer veel van deze beschrijving afwijken. De poep kan zelfs groen of oranje zijn, er kunnen klontjes of slijm in zitten, of het kan (door de luchtbelletjes) wat consistentie betreft op scheerschuim lijken. De variatie in kleur betekent niet dat er iets verkeerd is. Een baby die uitsluitend borstvoeding krijgt en wiens poep tegen de derde dag lichter wordt, doet het prima.
Zonder er een obsessie van te maken, is het bijhouden van de frequentie en hoeveelheid ontlasting naast het observeren van het drinken van de baby een van de beste manieren om te weten of je baby genoeg melk binnenkrijgt. Na de eerste drie, vier dagen zou de baby vaker een poepluier moeten hebben, zodat hij tegen het eind van de eerste week tenminste twee á drie flinke gele poepluiers per dag maakt. Daarbij hebben veel baby’s bij bijna elke voeding een vlek op de luier. Een baby die op de vierde of vijfde dag nog steeds meconium poept, moet dezelfde dag nog door een lactatiekundige worden gezien. Een baby die alleen bruine poep heeft, krijgt waarschijnlijk niet genoeg, maar dit is niet erg betrouwbaar.
Bij sommige baby’s die borstvoeding krijgen kan het ontlastingspatroon na de leeftijd van drie tot vier weken plotseling veranderen van meerdere keren per dag tot één keer in drie dagen of nog minder. Er zijn baby’s die tot 20 dagen of langer gaan zónder ontlasting. Zolang de baby het verder goed maakt en de ontlasting de gebruikelijke pasta-achtige of zachte, gele poep is, is dit geen constipatie en vormt het geen reden tot zorg. Omdat medicatie voor dingen die normaal zijn niet nodig en niet wenselijk is, is een behandeling hiervan niet nodig of wenselijk. [*1]
Elke baby die tussen de leeftijd van 5 tot 21 dagen niet minstens één flinke poepluier in 24 uur maakt, moet liefst dezelfde dag nog door een lactatiekundige gezien worden, maar zeker binnen enkele dagen. Als deze zelfde baby elke dag tenminste zes zware plasluiers (zie hieronder) heeft, dan krijgt hij zeer waarschijnlijk genoeg. In het algemeen betekent weinig, niet frequente ontlasting op die leeftijd dat de baby te weinig melk neemt. Er zijn zeker enkele uitzonderingen en er hoeft niets aan de hand te zijn, maar het is beter om het te controleren.
Plas
Als de baby op de leeftijd van vier tot vijf dagen zes kletsnatte (niet zomaar natte) luiers binnen 24 uur maakt, kun je er redelijk zeker van zijn dat de baby veel melk krijgt (mits hij alleen borstvoeding krijgt). Helaas voelen de nieuwe superdroge wegwerpluiers vaak zelfs als ze vol plas zitten nog droog aan, maar als ze met plas zijn volgezogen, zijn ze zwaar. Het spreekt vanzelf dat deze indicatie voor de hoeveelheid melk niet geldt als je de baby extra water geeft (hetgeen sowieso voor baby’s die de borst krijgen onnodig is, en als ze het met de fles krijgen kan het de borstvoeding in de war schoppen). De urine van de baby moet na de eerste dagen haast kleurloos zijn, hoewel zo nu en dan een donkerder plasje geen reden tot zorg is.
In de eerste twee tot drie dagen plassen sommige baby’s roze of rode urine. Dit is geen reden tot paniek en betekent niet dat de baby vochttekort heeft. Niemand weet wat het betekent of zelfs of het abnormaal is. Het hangt ongetwijfeld samen met de lagere hoeveelheid drinken die de borstgevoede baby op deze leeftijd krijgt vergeleken met de met kunstvoeding gevoede baby, maar de met kunstvoeding gevoede baby is niet de maatstaf waar we de borstgevoede baby langs moeten leggen. Als je deze kleur urine ziet, moet je wel extra aandacht aan het aanleggen van de baby geven en zorgen dat de baby inderdaad aan de borst drinkt. In de eerste dagen kan de baby de moedermelk alleen krijgen als hij goed is aangelegd. Nu water toedienen per flesje, cup of vingervoeding lost het probleem niet op. Het zorgt er alleen voor dat de baby het ziekenhuis verlaat zonder dat hij rode urine plast. Het aanleggen verbeteren en borstcompressie toepassen lost dit probleem meestal op.
Als de baby ook met beter aanleggen en borstcompressie niet méér melk binnenkrijgt, zijn er manieren om extra vocht toe te dienen zonder direct een flesje te geven, bijvoorbeeld met de borstvoedingshulpset. Het beperken van de duur of het aantal voedingen kan ook bijdragen aan een verminderde inname van melk.
De volgende manieren zijn niet goed om te bepalen of de baby voldoende drinkt
- Je borsten voelen niet vol
De meeste moeders voelen zich na de eerste dagen of weken niet vol. Je lichaam past zich aan de behoeften van je baby aan. Deze verandering kan vrij plotseling plaatsvinden. Sommige moeders die probleemloos voeden, hebben nog nooit stuwing gehad of zich vol gevoeld.
- De baby slaapt de hele nacht door
Hoeft niet te betekenen dat hij genoeg drinkt. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat een baby die op de leeftijd van tien dagen doorslaapt, niet genoeg melk krijgt. Een baby die te slaperig is en wakker gemaakt moet worden voor voedingen of die ’te zoet’ is krijgt mogelijk niet genoeg melk. Er zijn veel uitzonderingen, maar vraag snel hulp.
- De baby huilt na de voeding
Alhoewel de baby na de voeding misschien huilt omdat hij honger heeft, zijn er ook legio andere redenen om te huilen. Limiteer voedingstijden niet. Maak de eerste borst leeg voor je de andere aanbiedt. Denk eraan, speel voor detective en let op baby’s kin, hierdoor zal je te weten komen of baby echt aan het drinken is geweest of alleen maar leek te drinken!
- De baby drinkt vaak en/of langdurig
De ene moeder vindt om de drie uur voeden vaak, de andere vindt dat een lange pauze tussen twee voedingen. De één vindt een voeding van 30 minuten lang, de ander kort. Er zijn geen regels hoe vaak en hoe lang een baby moet drinken. Het is niet waar dat de baby in de eerste tien minuten 90% van de voeding krijgt. Als je de baby zijn eigen voedingsschema laat bepalen, komt alles meestal wel voor elkaar, zolang de baby aan de borst zuigt en daadwerkelijk drinkt en dagelijks tenminste twee tot drie flinke gele poepluiers maakt. Onthoud: een baby is misschien wel twee uur aan de borst, maar als hij slechts twee minuten werkelijk ‘drinkt’ (open -> pauze -> sluit- manier van zuigen), zal hij nog hongerig van de borst af komen. Als de baby aan de borst snel in slaap valt, kun je borstcompressie toepassen om de melkstroom op gang te houden. Als je vragen of zorgen hebt, neem dan contact op met een lactatiekundige, maar wacht met bijvoeden. Als bijvoeding werkelijk nodig is, zijn er manieren om de voeding te geven zonder een speen te gebruiken, zoals de borstvoedingshulpset.
- Ik kan maar 15 ml melk afkolven
Dit zegt niets over je melkproductie en je moet je er niet door laten beïnvloeden. Je moet daarom je borsten niet afkolven gewoon om te weten hoeveel eruit komt. De meeste moeders hebben ruim voldoende melk. Het probleem is meestal dat de baby de melk die beschikbaar is niet krijgt, hetzij omdat hij niet goed is aangelegd, hetzij omdat hij niet effectief zuigt, of omdat beide problemen spelen. Borstcompressie kan nodig zijn. Deze problemen kunnen vaak gemakkelijk worden opgelost.
- De baby wil na het voeden nog wel een flesje
Dit betekent niet noodzakelijkerwijs dat de baby nog honger heeft. Dit is geen goede test, omdat flesjes geven de borstvoeding kan verstoren. Vaak kunnen baby’s nog behoorlijk wat uit een flesje drinken, zelfs al zijn ze al vol.
- Mijn vijf weken oude baby laat plotseling de borst los, maar hij lijkt nog steeds hongerig
Dit betekent niet dat je ineens geen melk meer hebt of dat de melkproductie is verminderd. In de eerste weken van hun leven vallen baby’s vaak aan de borst in slaap als de melkstroom trager wordt, zelfs als ze nog niet vol zitten. Als ze ouder zijn (vier tot zes weken oud), vallen ze dan niet rustig in slaap, maar ze laten eerder los of worden boos. De melkproductie is niet veranderd, maar de baby wel. Doe aan borstcompressie en let op het aanleggen om de toestroom te vergroten.
Opmerking over weegschalen en gewichten
Elke weegschaal is verschillend. We hebben flinke verschillen gezien tussen de ene weegschaal en de andere. Gewichten worden ook vaak verkeerd opgeschreven. Een drijfnatte katoenen luier kan 250 gram of meer wegen, dus de baby moet bloot gewogen worden.
Veel regeltjes over gewichtstoename worden opgesteld aan de hand van observaties van de groei van baby’s die met kunstvoeding gevoed worden. Ze zijn niet per se ook geldig voor borstvoedingsbaby’s. Een langzamere start kan later gecompenseerd worden, door de borstvoeding te verbeteren. Groeicurven zijn slechts richtlijnen.
Noot van de vertaler
- [*1] Het aantal poepluiers dat Newman hier noemt is echt wel het minimum. De meeste borstvoedingsdeskundigen zien toch liever wat vaker een volle poepluier. In de meeste literatuur is er sprake van van elke dag één tot twee ontlastingen tot de leeftijd van zes tot acht weken. Een baby die met drie tot vier weken al niet meer dagelijks ontlasting heeft, krijgt waarschijnlijk te weinig melk. Na zes tot acht weken zal het langzaamaan minder worden en als er maar niet te snel meerdere dagen zonder ontlasting tussen zit.
Lees ook
- Borstcompressie
- Borstcompressie – handleiding
- Bekijk hier de gratis instructiefilm over borstcompressie.
- Koliek of kramp bij de borstgevoede baby
- Je baby aanleggen en succesvol borstvoeding geven
- Borstvoedingshoudingen
- Borstvoedingshulpset
- Zoek lactatiekundige in Nederland of België
- Het Nieuwe Borstvoeding Boek, Stefan Kleintjes, lactatiekundige Groningen-Bedum & Gonneke van Veldhuizen-Staas
- Eten voor de Kleintjes, kleintjes van 0-4 leren zelf eten, Stefan Kleintjes, kinderdiëtist en lactatiekundige Groningen Bedum;
- Bestel hier je boeken bij Kenniscentrum Borstvoeding
Heb je nog vragen? Lees dan ook
- The ultimate breastfeeding book of answers, Jack Newman
- The latch and other keys to breastfeeding success, Jack Newman
- Mail Jack Newman
- Bekijk borstvoedingvideo’s
- Kijk op de site van Jack Newman
Artikelgegevens
- Hand-out #Is My Baby Getting Enough? © 2005. Vertaling © 2010
- Vertaling: Danielle Mitchell, Grietje Elsien de Jong-Taekema
- (Eind)redactie: Gonneke van Veldhuizen-Staas, Karin Dunning, Stefan Kleintjes
- Deze hand-out mag zonder verdere toestemming gekopieerd en verspreid worden, op voorwaarde dat hij in geen geval gebruikt wordt in enige context die de WHO-code op de marketing van vervangingsmiddelen van moedermelk schendt én dat tevens wordt voldaan aan de criteria gesteld in copyright
- Written and revised (under other names): Jack Newman, MD, FRCPC, IBCLC © 1995-2005
- Revised: Jack Newman MD, FRCPC, IBCLC and Edith Kernerman, IBCLC, © 2008, 2009